Bezsenność to częsty problem wśród osób starszych. Seniorzy z różnych powodów nie mogą w nocy zasnąć, co wpływa negatywnie na ich zdrowie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Problemy ze snem mogą skutkować pogorszeniem jakości życia, zwiększają też ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych. Opiekunki często zadają sobie więc pytanie: jak walczyć z bezsennością u seniora? Przygotowaliśmy dla Ciebie garść rad, które pomogą Tobie i Twojemu podopiecznemu poradzić sobie z tym problemem.
Zdrowy sen a bezsenność
Wraz z upływem lat zmienia się zapotrzebowanie człowieka na sen. Dorosła osoba powinna spać 7-9 godzin dziennie – wtedy organizm prawidłowo funkcjonuje, a ona jest w stanie podejmować codzienne wyzwania. W podeszłym wieku zapotrzebowanie maleje. Seniorzy mogą spać 6 godzin na dobę i czuć się dobrze. Dlaczego tak jest? Osoby po 60. roku życia są mniej aktywne, zwłaszcza fizycznie. Organizm potrzebuje więc mniej czasu na regenerację. Dodatkowo osoby starsze często lubią zapadać w poobiednią drzemkę, co zwiększa dobową podaż snu. Warto jedynie pilnować, by drzemka trwała maksymalnie pół godziny.
Zmniejszone zapotrzebowanie na sen sprawia, że senior coraz częściej nie może zasnąć, wybudza się w nocy albo wstaje bardzo wcześnie rano. Jednocześnie ma tendencję do wczesnego kładzenia się spać. Podopieczny może „nadrabiać” sen w ciągu dnia, ale nie zawsze tak jest. Duża liczba seniorów cierpi bowiem na bezsenność. Według badań dolegliwość ta dotyka niemal połowy osób starszych niż 65 lat, a 20-30% z nich boryka się z chroniczną bezsennością. Czym ona jest? Bezsenność to zaburzenie snu, które objawia się problemami z zaśnięciem, wybudzaniem w nocy i obniżoną jakością snu. Rozróżniamy trzy rodzaje bezsenności:
- przewlekłą, która trwa od co najmniej 3 miesięcy, a epizody braku snu pojawiają się przynajmniej trzy razy w tygodniu,
- epizodyczną, trwającą krócej niż 3 miesiące, związaną z sytuacją stresową (problemy zdrowotne, osobiste, rodzinne)
- przerywaną, gdzie okresy bezsenności przeplatają się z dniami, gdy senior spokojnie i zdrowo śpi.
Każda z tych odmian bezsenności może negatywnie wpływać na zdrowie podopiecznego. Konsekwencjami są chociażby: słabszy układ odpornościowy, choroby sercowo-naczyniowe, problemy z metabolizmem, kłopoty z pamięcią i koncentracją, zaburzenia na tle psychicznym oraz obniżona jakość życia.
Przyczyny bezsenności u osoby starszej
Niejeden senior, który budzi się w nocy, zadaje sobie pytanie: dlaczego nie mogę spać? Bezsenność ma wiele przyczyn, a wpływ na jakość snu mają zarówno czynniki fizjologiczne, jak i psychologiczne czy społeczne. Najważniejszą z nich są zmiany biologiczne obserwowane w procesie starzenia. Mowa tutaj chociażby o spłyceniu snu, a także spadku produkcji melatoniny w organizmie. U osób starszych zmienia się też rytm okołodobowy, czyli pory snu i czuwania. Wraz z wiekiem tak zwany zegar biologiczny ulega przesuwaniu – podopieczny może wcześniej kłaść się spać i wcześniej budzić. To zakłóca dotychczasowy plan dnia i kłóci się z codziennymi aktywnościami. W efekcie senior zaczyna cierpieć na bezsenność. Należy również wspomnieć o takich czynnikach, jak choroby fizyczne i dolegliwości na tle psychicznym. Możemy tu wyróżnić przewlekłe bóle, choroby serca i układu oddechowego, schorzenia neurologiczne (Parkinson, Alzheimer), a także takie choroby, jak depresja czy zaburzenia lękowe.
Przyczyna bezsenności może też leżeć na zewnątrz. Lekarze często pytają, jakie leki bierze osoba cierpiąca na zaburzenia snu. To ważna informacja, gdyż niektóre medykamenty mogą wywołać skutki uboczne w postaci bezsenności. Są to chociażby leki:
- na nadciśnienie (beta-blokery),
- przeciwko astmie i POChP zawierające teofilinę,
- na depresję, szczególnie selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
- przeciwzapalne, mające w składzie kortykosteroidy,
- stosowane przy nadciśnieniu i niewydolności serca (diuretyki),
- przeciwbólowe zawierające kofeinę.
Czynnikiem, który nierzadko ma decydujący wpływ na sen seniora, jest jego styl życia. Brak aktywności fizycznej, nieodpowiednia dieta, nadmierne spożycie kofeiny, używki, stres, samotność i izolacja mogą przyczyniać się do bezsenności. Nie bez znaczenia są też zmiany środowiskowe. Przeprowadzka do nowego miejsca wiąże się ze stresem i dezorientacją, co odbija się na śnie. Tak samo podopieczny może odczuwać zmiany zachodzące w domu: hałas, światło, nieodpowiednią temperaturę.
Opieka nad seniorem cierpiącym na bezsenność
Dbanie o zdrowy sen podopiecznego najlepiej zacząć od zmiany nawyków. Zachęcaj osobę starszą, żeby codziennie choć trochę się ruszała. Oczywiście weź pod uwagę jej stan zdrowia i możliwości. Dla większości seniorów wystarczający będzie spokojny spacer albo lekka gimnastyka. Dopilnuj, by podopieczny ćwiczył regularnie, ale w ciągu dnia – wieczorem lepiej będzie unikać nadmiernego wysiłku fizycznego. Wprowadź też do menu seniora regularne, zdrowe, zrównoważone posiłki. Niech będą one bogate w składniki odżywcze: białka, zdrowe tłuszcze, witaminy i minerały. Osoby starsze powinny unikać ciężkich i tłustych potraw, a już na pewno nie jeść ich tuż przed snem. Warto też ograniczyć spożycie kofeiny, zwłaszcza po południu i wieczorem. Znajduje się ona nie tylko w kawie, ale też w herbacie i w niektórych gazowanych napojach. Kofeina pobudza organizm i może utrudnić zasypianie. Podobnie, wbrew pozorom, działa alkohol.
Wspólnie z seniorem zadbajcie też o jego higienę snu. Osoba cierpiąca na bezsenność może być bardziej wyczulona na nieodpowiednie do spania warunki. Sypialnia powinna więc być miejscem odgrodzonym od hałasu i świateł z zewnątrz. Upewnij się, że łóżko ma wygodny materac, a pościel jest świeża, wywietrzona i pachnąca. Przed snem wywietrz pomieszczenie i upewnij się, że temperatura wewnątrz wynosi 18-21°C. Senior nie powinien przed zaśnięciem oglądać telewizji, korzystać z komputera czy smartfonu. Zachęć go, żeby w zamian przeczytał książkę lub posłuchał relaksującej muzyki. Jeśli podopieczny nie może zasnąć, niech nie przewraca się z boku na bok. To tylko nasila stres i potęguje problemy ze snem. Lepszym rozwiązaniem jest wstanie z łóżka i zrobienie czegoś, co seniora wycisza.
Jak leczyć bezsenność u seniora?
Jeżeli powyższe sposoby nie działają, a bezsenność coraz bardziej dokucza podopiecznemu, warto zgłosić się do lekarza. Na szczęście przypadłość tę można leczyć. W przypadku krótkotrwałej bezsenności specjaliści zwykle zapisują leki nasenne. Stosuje się je jednak przez ograniczony czas i pod ścisłą kontrolą lekarza. Jeśli więc bezsenność towarzyszy seniorowi już od dłuższego czasu, dobrym pomysłem jest wizyta w poradni leczenia zaburzeń snu. Wspomagająco można stosować zioła o działaniu uspokajającym, jak melisa czy rumianek.
Bezsenność potrafi zdominować życie seniora i odebrać mu radość z codziennych chwil. Dlatego tak ważna jest odpowiednia postawa opiekunki pracującej w Niemczech. To Ty na co dzień monitorujesz stan zdrowia podopiecznego, wprowadzasz zdrowe nawyki i pilnujesz terminów wizyt lekarskich. I najważniejsze: zapewniasz mu wsparcie psychiczne oraz emocjonalne. A to jest kluczowy składnik w opiece nad seniorem z bezsennością.