Jeśli mówimy o chorobach wieku starczego, wyobrażamy sobie przede wszystkim dolegliwości fizyczne. Badania pokazują jednak, że wśród seniorów zdarzają się również przypadki schorzeń na tle psychologicznym. Należą do nich między innymi depresja czy stany lękowe. Opieka nad seniorem z tymi chorobami nie jest najłatwiejszym zadaniem. Opiekunka musi wykazać się dużą dozą empatii i postarać się zrozumieć, jak jej podopieczny aktualnie widzi świat. Czy możesz pomóc choremu seniorowi? Jak najbardziej. Oto kilka porad dla opiekunek seniorów z depresją i lękami.
Objawy i przyczyny depresji u seniorów
Depresja nie liczy lat – chorują na nią zarówno młodsi, jak i starsi ludzie. Jednak w podeszłym wieku ta choroba jest trudniejsza do rozpoznania. Często opiekunowie i rodzina seniorów mylą objawy depresji z naturalnymi oznakami starzenia. Okazuje się jednak, że chroniczny smutek, apatia i utrata zainteresowań mają swoje podłoże gdzie indziej. Oprócz tego podopieczni skarżą się na bezsenność, zmiany w apetycie (senior nagle je dużo więcej albo w ogóle odmawia jedzenia) i nieustające zmęczenie. Warto więc mieć na uwadze, że problem może być poważniejszy, niż zwyczajne starzenie organizmu. Jako opiekunka powinnaś być więc wyczulona na takie symptomy, jak:
- ciągły smutek – seniora nic nie cieszy, rzadko się uśmiecha,
- apatia, niechęć do wykonywania codziennych czynności,
- utrata dawnych zainteresowań i pasji,
- trudności z zasypianiem, nocne pobudki, wstawanie wczesnym rankiem,
- brak apetytu lub przejadanie się,
- zmęczenie, brak energii,
- bóle głowy, mięśni, problemy żołądkowe.
Osoby starsze często ignorują swoje złe samopoczucie, starają się, by nikt nie zauważył, że źle się czują. Dlatego tak ważne jest, żebyś to Ty obserwowała seniora i reagowała na każdą zmianę, jaka w nim zachodzi. To pierwszy krok do trafnej diagnozy i właściwego leczenia depresji.
Depresja u seniora: skąd się bierze?
Znasz już objawy depresji – ale jakie są jej przyczyny? Powodów, dla których depresja rozwija się u konkretnej osoby, może być wiele. W przypadku seniorów często jest to utrata bliskich, która może potęgować uczucie smutku i samotności. Śmierć rodzica, partnera, przyjaciela czy członka rodziny to duże obciążenie psychiczne, które może prowadzić do depresji. Inną przyczyną jest chociażby utrata samodzielności związana z chorobami przewlekłymi. Schorzenia takie jak artretyzm, cukrzyca, choroby otępienne i choroby serca sprawiają, że senior może potrzebować pomocy osób trzecich. Nierzadko trudno mu się z tym pogodzić. Czynnikiem wpływającym na rozwój depresji może być też przejście na emeryturę. Podopieczny, który dotychczas był aktywny zawodowo i społecznie, nagle traci codzienne wyzwania, obowiązki i towarzystwo. To może prowadzić do izolacji i pojawienia się stanów depresyjnych. Niezależnie od przyczyn depresji, kluczowe jest jej szybkie wykrycie. Dlatego jeśli zauważysz coś niepokojącego, jak najszybciej umów seniora na wizytę lekarską. Pamiętaj, depresja to podstępna i śmiertelna choroba.
Nie tylko depresja, czyli stany lękowe u osób starszych
W sieci można znaleźć wiele artykułów na temat depresji u seniorów. Niestety, problemy psychiczne wśród osób starszych to nie tylko depresja. Równie często obserwuje się u nich rozwój zaburzeń lękowych. Jest to schorzenie nieco mniej znane, a objawy mogą zostać łatwo zbagatelizowane. Senior odczuwa przede wszystkim niesprecyzowane uczucie lęku i strachu, które pozornie nie ma żadnej przyczyny i nie mija z czasem. Osobie starszej towarzyszą myśli i obawy na temat wydarzeń, które mogą się zdarzyć w przyszłości. Intensywny, długotrwały lęk skutkuje objawami fizycznymi. Senior może czuć przyspieszone bicie serca, drżenie rąk, pocenie, duszności, zawroty głowy oraz problemy żołądkowo-jelitowe. Oprócz tego może on unikać sytuacji i miejsc, które potęgują lęk. Inne objawy stanów lękowych to problemy z koncentracją, nadmierna irytacja, ciągłe napięcie, koszmary senne, zaburzenia snu.
Przyczyną lęku u seniorów są głównie zmiany, jakie zachodzą w ich życiu na progu starości. Utrata bliskich, zależność od osób trzecich, pogorszenie stanu zdrowia – to tylko kilka przykładów wyzwań, z jakimi muszą się borykać osoby starsze. Podopieczny może czuć lęk przed przyszłością, niepełnosprawnością albo silnym, chronicznym bólem. Inny czynnik to wspomniane już przejście na emeryturę. Tutaj prym wiedzie lęk przed samotnością, wykluczeniem społecznym i niezrozumieniem przez społeczeństwo.
Czasami w życiu osoby starszej dochodzi do nagłych wydarzeń, jak konieczność pobytu w szpitalu lub domu opieki. Wiąże się to ze zmianą środowiska i otoczenia, co wzmaga lęk, szczególnie u osób, które nigdy się nie przeprowadzały. Warto też wspomnieć o lęku przed przyszłością finansową. Podopieczny może obawiać się, że emerytura nie wystarczy mu na pokrycie kosztów leków i codziennych potrzeb.
Jak pomóc seniorowi radzić sobie z lękami?
Lekarze i psychologowie są zgodni – zaburzenia lękowe można, a nawet trzeba leczyć. Jednym z najskuteczniejszych sposobów jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), dzięki której pacjent rozpoznaje błędne wzorce myślenia (te, które wzbudzają lęk) i uczy się je zmieniać. Psychoterapia pomaga zarządzać emocjami i obniżać poziom niepokoju. Jest tylko jeden warunek: musi być regularna. Nie mniej ważny jest codzienny ruch i gimnastyka. Aktywność fizyczna nie tylko wpływa pozytywnie na zdrowie, ale też poprawia nastrój oraz redukuje stres i lęk. Warto również włączyć do planu dnia relaksację. Może to być medytacja, joga dla seniorów albo ćwiczenia oddechowe. Postaraj się też dostosować przestrzeń domową do potrzeb podopiecznego. Poręcze, uchwyty i dobre oświetlenie pomogą poradzić sobie z lękiem przed upadkiem.
Warto zadbać także o kwestie społeczne. Osoby starsze chcą czuć, iż mimo wieku i chorób dalej są potrzebne innym. Możesz zachęcić rodzinę seniora, by w miarę możliwości dzwonili do niego i go odwiedzali. Niech zaangażują go w codzienne życie, organizację spotkań czy imprez rodzinnych. Dobrze, jeśli zaoferują bliskiemu swoje wsparcie i rozmowę; to z pewnością nieco poprawi jego samopoczucie. A jeżeli już mowa o wsparciu, dobrym pomysłem mogą okazać się spotkania grup wsparcia dla seniorów. Uczestnicy mogą bez wzajemnego oceniania podzielić się swoimi doświadczeniami. To buduje poczucie wspólnoty i zrozumienia, tak potrzebne osobom chorym na zaburzenia lękowe.
Depresja i lęki nierzadko występują razem – wtedy nazywa się je depresją lękową albo zaburzeniami lękowo-depresyjnymi. Każda z tych chorób wymaga terapii, a czasem też leczenia farmakologicznego. Dlatego jeśli podejrzewasz, że Twój podopieczny może mieć depresję albo stany lękowe, nie czekaj. Szybka diagnoza ułatwia leczenie i zwiększa szansę na całkowite wyzdrowienie.