Padaczka, czyli inaczej epilepsja, to choroba neurologiczna. Jej przyczyna to zaburzenia prawidłowej czynności mózgu, które prowadzą do ataków padaczkowych. Najczęściej chorują na nią dzieci, a także osoby starsze. Dużą grupę chorych stanowią seniorzy powyżej 65. roku życia. Dlaczego? U starszych osób częściej zdarzają się choroby naczyniowe, które zwiększają ryzyko padaczki. Epilepsja dotyka już około 50 mln ludzi na całym świecie, dlatego warto wiedzieć, jak ją rozpoznać i jak reagować.
Przyczyny zachorowania na epilepsję u seniora
W niektórych przypadkach napady padaczkowe mogą być powiązane z udarem mózgu. Można je zaobserwować w ciągu dwóch tygodni przed wystąpieniem udaru. Ta prawidłowość dotyczy zwykle 3-5% pacjentów. Ataki padaczki mogą występować także później, po upłynięciu tak zwanego „okresu ostrego” udaru. W takim przypadku wzrasta też ryzyko, że napady padaczki będą się powtarzać w ciągu kolejnych lat. Jeśli u osoby starszej występuje epilepsja o podłożu naczyniowym, to najczęściej ma łagodny przebieg. Jej objawem są zwykle drgawki, a czasami stany podgorączkowe albo bezdrgawkowe stany padaczkowe.
Co wywołuje atak padaczki?
- choroby zwyrodnieniowe mózgu, jak np. Alzheimer (6% przypadków),
- urazy mózgowo-czaszkowe (objawy mogą pojawić się od 1 miesiąca do nawet 2 lat po urazie),
- guzy mózgu i choroby nowotworowe z przerzutami do mózgu (15% przypadków wśród seniorów). Dotyczy to zwłaszcza zmian wolno rosnących, naciekających albo uciskających korę mózgową. Zazwyczaj są one umiejscowione w płatach: czołowym i skroniowym,
- stwardnienie rozsiane,
- zaburzenia metaboliczne, w tym hormonalne. Należą do nich: cukrzyca, mocznica, nadczynność tarczycy. Częściej chorują też osoby nadużywające alkoholu,
- zapalenia mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych i wywołane przez nie zakażenia.
Czy padaczka jest uleczalna? Wszystko zależy od jej przyczyn. Jeśli wywołują ją zmiany możliwe do usunięcia, to po ich zlikwidowaniu napady mijają. Jednak niezależnie od powodów wystąpienia padaczki, lekarze uważają, że można ją leczyć farmakologicznie. Przyjmuje się, że po 5 latach bez napadów i kolejnych 5 latach bez leków epilepsja jest wyleczona.
Epilepsja: rodzaje i objawy u osób starszych
Istnieje kilka rodzajów napadów padaczkowych, które można zaobserwować u osób starszych. Najczęściej zdarzają się napady częściowe proste lub złożone. Te pierwsze przebiegają bez zaburzeń świadomości, natomiast w drugich może dojść nawet do jej utraty. Zaburzenia świadomości charakteryzują się brakiem reakcji na zewnętrzne bodźce, zawroty głowy, oszołomienie, a w końcu znieruchomienie. W niektórych przypadkach występują mimowolne ruchy rąk i nóg.
Osoby starsze chore na padaczkę często doświadczają tak zwanych napadów uogólnionych toniczno-klonicznych, potocznie zwanych dużymi. Składają się one z kilku faz. W pierwszej chory traci przytomność i upada na ziemię. Łokcie są zgięte, a nogi mocno wyprostowane, wręcz sztywne. Występuje także szczękościsk. Źrenice się rozszerzają, a oddech zatrzymuje. Wyraźnie widać zasinienie skóry. Następny etap to drżenia, a później wstrząsy całego ciała. Gałki oczne są skierowane do góry, można zaobserwować przyspieszoną akcję serca. Zdarza się, że podczas napadu chory przegryza sobie język. Po 1-2 minutach osoba starsza zaczyna ponownie oddychać. Przez jakiś czas po wystąpieniu napadów senior może być senny, skołowany. Często walczy także z bólami głowy.
Co może wywołać atak padaczki i jak wtedy postąpić
Powodem wystąpienia ataku epilepsji bywa nieregularne przyjmowanie leków albo ich nagłe odstawienie. Bardzo dużą rolę gra tutaj też przemęczenie, stres, a także duży wysiłek fizyczny. Chorzy często doświadczają ataku padaczki w odpowiedzi na silne emocje, które odczuwają. U kobiet przyczyną są również wahania hormonalne. Zewnętrzne czynniki wpływające na wystąpienie ataku to na przykład błyski świetlne. Znaczenie ma również picie alkoholu, a także kawy i herbaty. Napadów padaczkowych nie można mylić z omdleniami, niedokrwieniem mózgu czy zaburzeniami rytmu serca. Nie mają one też nic wspólnego z nieprawidłowym poziomem cukru we krwi czy wahaniami ciśnienia.
Co możesz zrobić, kiedy u Twojego podopiecznego pojawi się atak padaczki? Po pierwsze zachowaj spokój – Twoje nerwy nie poprawią sytuacji. Ważne! Nie wkładaj mu niczego między zęby, nie próbuj cucić wodą, krzyczeć ani krępować ruchów. Umieść seniora w bezpiecznym miejscu, chroń jego głowę. W tym celu możesz podłożyć pod nią poduszkę albo chociaż zrolowany koc. Następnie postaraj się ułożyć chorego w pozycji bocznej ustalonej. To pomoże udrożnić jego drogi oddechowe. Czekaj, aż napad ustąpi, a po nim pozwól seniorowi zasnąć. Kontroluj czas: jeśli napad trwa dłużej niż 5 minut albo podopieczny nie odzyskuje świadomości, wezwij pogotowie.