Nadeszła jesień, a wraz z nią sezonowe infekcje. Chcemy lepiej zadbać o odporność naszych podopiecznych, ale często zapominamy, że jej kluczowym elementem jest… układ pokarmowy. Zdrowa dieta dostarcza organizmowi witamin i minerałów potrzebnych do budowania odporności. Niestety, często posiłki seniora nie są odpowiednio zbilansowane, a ich komponowanie nierzadko utrudniają tak zwane choroby gastryczne. Co zwykle dolega osobom starszym i jak zadbać o ich żołądek, by mogły zbudować lepszą odporność?
Choroby układu pokarmowego u osób starszych
Wraz z upływem lat w organizmie seniora zachodzi szereg różnych zmian. Niekiedy są one odpowiedzialne za wystąpienie zaburzeń takich jak:
- spowolniona motoryka żołądka,
- suchość w jamie ustnej spowodowana zmniejszeniem wydzielania śliny,
- wolniejsza perystaltyka jelit,
- zmniejszona kwasowość środowiska żołądka,
- zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych,
- problemy z regeneracją wątroby i zmniejszenie jej masy.
Procesy te mogą sprawić, że osoba starsza zacznie skarżyć się na szereg nieprzyjemnych objawów. Mogą to być bóle żołądka i wzdęcia, nudności, wymioty, zaburzenia apetytu, zgaga, odbijanie, czkawka, zaparcia. Szczególnie te ostatnie są częstym problemem wśród osób starszych. Zaparcia występują na skutek siedzącego trybu życia, odwodnienia czy złych nawyków żywieniowych. Częściej spotyka się je u kobiet, niż u mężczyzn. Jednocześnie zaparcia mogą być objawem wielu chorób przewlekłych, nawet endokrynologicznych oraz otępiennych. Podobnie jest z zaburzeniami apetytu, które w dużej mierze wynikają z wolniejszej przemiany materii i spadku aktywności fizycznej. Przyczyną niechęci do jedzenia mogą być problemy zdrowotne. Mowa tu chociażby o refluksie, wrzodach żołądka, chorobie wieńcowej, depresji, a nawet o nowotworach.
Zatrzymajmy się na chwilę przy refluksie. Jest to częsta dolegliwość, także wśród osób starszych, choć niekiedy bagatelizowana. Objawia się „pustym” odbijaniem”, uczuciem pieczenia na wysokości mostka, nudnościami, uczuciem cofania treści pokarmowej do przełyku. Przyczyną choroby jest nieprawidłowe działanie mięśnia łączącego przełyk z żołądkiem. Refluks rozwija się zwłaszcza u osób chorych na cukrzycę, z zaburzeniami hormonalnymi i stosujących leki. Innym popularnym wśród seniorów schorzeniem jest choroba uchyłkowa. Ściana jelita ulega osłabieniu, a ciśnienie w nim się zwiększa, co powoduje powstawanie uchyłków. Najczęstsze przyczyny choroby to stres, niska zawartość błonnika w diecie, brak aktywności fizycznej, zaparcia.
Tryb życia a układ pokarmowy seniora
Podstawą dbania o zdrowy układ trawienny jest zbilansowana dieta. Powinna obfitować w błonnik, a dodatkowym wsparciem dla żołądka okażą się probiotyki. Jako opiekunka osoby starszej musisz pamiętać, że Twój podopieczny z wiekiem coraz gorzej przyswaja składniki odżywcze. Dlatego zadbaj, by na jego talerzu codziennie znalazły się warzywa, owoce, pełnoziarniste pieczywo, ryże, makarony, orzechy i nasiona. Unikaj za to przetworzonych produktów, słodyczy, słonych i tłustych przekąsek. Podawaj niewielkie posiłki co 3-4 godziny, aby zapobiec uczuciu głodu oraz przejedzenia. Niech będą to potrawy gotowane, przyrządzane na parze, duszone albo pieczone (unikaj smażenia). Wyeliminuj kwaśne i pikantne składniki, które podrażniają układ pokarmowy. W zamian podaj seniorowi kiszone ogórki, a na śniadanie jogurt naturalny lub kefir.
Pamiętaj również o odpowiednim nawodnieniu. Niezależnie od pory roku i temperatury senior powinien wypijać 1,5-2 litry wody dziennie. Jesienią i zimą podawaj ją w postaci delikatnych herbat ziołowych i owocowych, kompotów i zup. Zachęć podopiecznego do ograniczenia kawy i czarnej herbaty.
Podczas jedzenia i picia senior powinien skupić się tylko na tej czynności. Wyłącz więc telewizor i radio, a gazetę czy książkę zostaw na czas po obiedzie. Proś podopiecznego, aby dokładnie żuł pokarm i jadł powoli. Jeśli jest taka potrzeba, możesz rozdrobnić albo zmiksować danie. Postaraj się, żeby posiłek był czasem spokojnym, wolnym od stresu. Napięcie nerwowe może negatywnie wpływać na układ pokarmowy. Dlatego dobrze jest dbać o spokój seniora także poza porami posiłków. Pomogą mu w tym ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe, a także umiarkowana aktywność fizyczna. Krótki spacer nie tylko odpręży i zrelaksuje osobę starszą, ale też poprawi perystaltykę jelit.
Dieta na zdrowy układ pokarmowy
Co powinien jeść podopieczny, który ma chory lub delikatny żołądek? W sieci można znaleźć wiele gotowych jadłospisów dla seniora, ale nie wszystkie będą odpowiednie. Każda osoba starsza ma inne wymagania, preferencje, inne choroby czy nietolerancje pokarmowe. Przed wprowadzeniem zmian w menu warto więc zapytać o radę lekarza. Istnieje jednak kilka podstawowych zasad budowania diety dla seniora po 80. roku życia. Oto składniki, których nie można pominąć w jadłospisie.
- Błonnik pokarmowy – znajdziesz go w pełnoziarnistych produktach zbożowych, owocach, warzywach, nasionach i roślinach strączkowych. Dieta z dużą ilością błonnika wspomaga perystaltykę jelit, zmniejsza ryzyko wystąpienia zaparć i ułatwia utrzymanie zdrowej flory jelitowej.
- Białko – dobrym jego źródłem jest chude mięso i ryby, a także jaja, produkty mleczne, orzechy oraz wspomniane już wyżej rośliny strączkowe i nasiona. Składnik ten pomaga utrzymać masę mięśniową. Dzięki niemu tkanki szybciej się regenerują, a układ odpornościowy lepiej funkcjonuje.
- Zdrowe tłuszcze – źródła to oleje roślinne, awokado, orzechy, nasiona i tłuste ryby. Jedząc je, senior wspiera funkcjonowanie swojego mózgu oraz układu sercowo-naczyniowego.
- Witaminy, minerały, probiotyki – są konieczne, by budować odporność, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Znajdziesz je w świeżych owocach, warzywach, nabiale, fermentowanych produktach mlecznych i kiszonkach.
- Antyoksydanty – ich główną rolą jest pomoc w neutralizowaniu wolnych rodników, co pozwala zmniejszyć ryzyko chorób przewlekłych i wspiera zdrowie komórek organizmu. Są obecne w owocach i warzywach bogatych w witaminy C i E, karotenoidy i polifenole.
- Woda – odpowiednie nawodnienie to klucz do zdrowia i dobrego samopoczucia. Wspomaga trawienie, zmniejsza ryzyko zaparć i sprawia, że organizm lepiej funkcjonuje.
O układ pokarmowy seniora należy odpowiednio dbać – zwłaszcza jesienią i zimą, kiedy to od jego funkcjonowania zależy odporność osoby starszej. Dobrze zbilansowana dieta, nawodnienie, ruch i redukcja stresu pomogą osiągnąć ten cel.