Problemy z zaśnięciem czy utrzymaniem snu to, niestety, powszechna dolegliwość wśród seniorów. Już jedna nieprzespana noc wpływa negatywnie na ich samopoczucie – a przecież nierzadko takich nocy jest dużo więcej. Jeśli Twój podopieczny cierpi na bezsenność, a Ty nie wiesz, jak mu pomóc, przeczytaj nasz artykuł. Pomożemy Ci zrozumieć przyczyny dolegliwości, z którą boryka się osoba starsza i podpowiemy, jak przywrócić jej zdrowy sen.
Przyczyny problemów ze snem u osób starszych
Kłopoty z zaśnięciem czy nocne wybudzanie to problem, który rzadko ma jedną przyczynę. Tak samo jest w przypadku seniorów. Często główną rolę grają tutaj dwa lub nawet trzy czynniki, a od ich intensywności zależy, jak duże kłopoty ze snem będzie miał podopieczny. Należą do nich:
- Zmiany fizjologiczne zachodzące z wiekiem – osoby starsze śpią „płycej”, trudniej im wejść w fazy głębokiego snu. Dlatego też częściej się wybudzają i nie mogą ponownie zasnąć. A to może prowadzić do chronicznego uczucia zmęczenia, gdyż zdrowy sen to podstawa wypoczynku.
- Przesuniecie rytmu dobowego – zmiana nawyków takich jak godziny posiłków, pora kładzenia się spać, mogą zaburzać rytm dobowy seniora. W efekcie podopieczny może być senny już późnym popołudniem, a budzić się nad ranem.
- Obecność chorób przewlekłych – mowa tutaj przede wszystkim o takich schorzeniach, jak cukrzyca, problemy sercowo-naczyniowe, artretyzm czy dysfunkcje układu moczowego. Wiele z nich wywołuje ból lub dyskomfort, a także zmusza seniora do wstawania w nocy do toalety.
- Przyjmowanie leków – niestety, wiele lekarstw, zarówno tych przepisanych przez lekarza, jak i dostępnych bez recepty, może pogarszać jakość snu. Przed zastosowaniem nowego leku należy więc uważnie przeczytać ulotkę, a najlepiej skonsultować się z lekarzem prowadzącym seniora.
- Uczucie stresu i niepokoju – wielu seniorów obawia się o swoje zdrowie, finanse czy rodzinę, a także boi się zmian, które zachodzą w jego życiu. Chroniczny stres oraz napięcie mogą powodować problemy z zasypianiem.
- Brak ruchu – zbyt mała ilość codziennej aktywności fizycznej negatywnie wpływa na jakość snu.
- Niezdrowa dieta – można tu wymienić chociażby jedzenie ciężkich kolacji, picie kawy po południu i wieczorem, a także nadużywanie alkoholu.
Na szczególną uwagę zasługują choroby przewlekłe. Wiele z nich na pierwszy rzut oka nie powinno wpływać na sen. Z biegiem czasu objawy mogą się jednak zaostrzyć tak bardzo, że zdrowy, spokojny sen będzie dla seniora jedynie wspomnieniem. Na przykład choroby serca i układu oddechowego często powodują trudności w oddychaniu – osoba starsza wybudza się więc w nagły sposób. Natomiast cukrzyca i choroby układu moczowego mogą się wiązać z potrzebą częstego oddawania moczu. Warto też wspomnieć o schorzeniach neurologicznych i przewlekłych bólach, które mogą całkowicie rozregulować rytm dobowy seniora.
Jak zadbać o zdrowy sen podopiecznego?
Co zrobić, żeby senior mógł lepiej spać? Z tym pytaniem zmaga się wiele opiekunek osób starszych. Wszystko zależy od skali i rodzaju problemów, z jakimi zmaga się podopieczny. Warto podejść do tematu w sposób kompleksowy i połączyć kilka różnych sposobów na poprawę snu. Najważniejszą kwestią jest higiena snu – ale o tym opowiemy szerzej za chwilę. Dobre efekty przynosi też wprowadzenie zwyczaju relaksacji przed snem. Może to być medytacja, głębokie oddychanie albo tak zwana progresywna relaksacja mięśni. Jeżeli problemy ze snem są poważne i pogłębiają się coraz bardziej, dobrze będzie rozważyć terapię poznawczo-behawioralną (CBT-I). Na spotkaniach ze specjalistą senior będzie uczył się rozpoznawać myśli i zachowania, które przeszkadzają mu w śnie, a następnie je zmieniać. Oprócz rozmowy stosowane są takie techniki jak kontrola bodźców czy skrócenie czasu przebywania w łóżku.
Na zdrowy sen wpływają różne czynniki, między innymi to, jak wygląda dzień osoby starszej. W zachowaniu właściwego rytmu dobowego pomaga regularna aktywność fizyczna w ciągu dnia. Wystarczą codzienne spacery i gimnastyka; należy jedynie pamiętać, żeby nie planować intensywnych ćwiczeń na wieczór. Dobrym ruchem jest dostosowanie menu, czyli unikanie ciężkich potraw i tłustych przekąsek w godzinach wieczornych. Zachęć też podopiecznego, żeby co najmniej dwie godziny przed snem odłożył wszelkie urządzenia emitujące niebieskie światło (telewizor, telefon, tablet).
Wróćmy jeszcze na chwilę do higieny snu. Na czym ona polega? Można ją streścić w kilku punktach:
- codzienne kładzenie się spać o tej samej porze,
- wieczorne rytuały wyciszające: medytacja, czytanie książki, słuchanie relaksującej muzyki,
- odpowiednia temperatura w sypialni (18-21°C), ciemność i cisza,
- ograniczenie drzemek w ciągu dnia.
Dbanie o zdrowy sen często oznacza wprowadzenie sporych zmian w życiu seniora. Warto zatem wiedzieć, że cały proces może trochę potrwać i wymaga konsekwencji oraz cierpliwości. Jednak już po jakimś czasie będzie można zauważyć efekty w postaci lepszego snu.
Sen osoby chorej na demencję
W przypadku seniorów cierpiących na choroby otępienne kwestia snu staje się jeszcze bardziej złożona. Wśród tych osób zaburzenia rytmu dobowego są niemal powszechne. Występuje też pewna dolegliwość, zwana syndromem zachodzącego słońca. Chory przez cały dzień czuje się dobrze, natomiast wieczorem staje się niespokojny, zdezorientowany i pobudzony. To znacznie utrudnia zasypianie. Dodatkowo u seniorów z demencją występuje fragmentacja snu: chory wybudza się w nocy i nie może ponownie zasnąć. Choroba wpływa również na strukturę snu, utrudnia wchodzenie w fazy snu głębokiego i REM. A to one są niezbędne do regeneracji organizmu. Wreszcie nie można też zapominać o lekach na sen. Specyfiki stosowane w demencji często źle oddziałują na rytm dobowy chorego.
Jak pomóc seniorowi chorującemu na demencję, który dodatkowo ma problemy ze snem? Przede wszystkim starajcie się utrzymać regularny rytm dnia. Zachęć podopiecznego do wychodzenia na spacery – odpowiednia dawka dziennego światła ułatwia zasypianie. Dobrym pomysłem jest ograniczenie ilości lub długości drzemek w ciągu dnia, a także odpowiednie przygotowanie sypialni do snu. A jeśli problem narasta, warto odwiedzić lekarza. Być może potrzebna będzie zmiana niektórych leków.
Jeśli opiekujesz się osobą z demencją, dobrze wiesz, jak ważny jest dla niej zdrowy sen. Gdy senior źle śpi, objawy choroby mogą się nasilać i utrudniać życie zarówno jemu, jak i opiekunce. Dbanie o sen jest więc jednym z najważniejszych zadań w opiece nad osobą starszą, szczególnie w przypadku choroby otępiennej.