Zdrowe zęby to dużo więcej, niż ładny, biały uśmiech. To przede wszystkim komfort jedzenia, większa pewność siebie i lepsze samopoczucie na co dzień. Niestety, w podeszłym wieku zdrowie jamy ustnej często zaczyna szwankować. Problemy z zębami sprawiają, że codzienność staje się trudniejsza, a ból i infekcje otwierają drogę poważniejszym schorzeniom. Opiekunka pracująca w Niemczech powinna zatem wiedzieć, jak dbać o zęby podopiecznego. Dziś poznasz najczęstsze problemy z zębami u seniorów i dowiesz się, jak pomóc w higienie jamy ustnej osobie, która sama nie jest w stanie o nią zadbać. Zapraszamy!
Problemy z jamą ustną i zębami w podeszłym wieku
Wraz z wiekiem w organizmie seniora zachodzą pewne naturalne procesy. Niektóre z nich wpływają na stan uzębienia i jamy ustnej. Na zębach i dziąsłach pojawiają się jednak nie tylko zmiany fizjologiczne, ale także skutki długoletnich zaniedbań lub niewłaściwej higieny. Warto więc wiedzieć, jak dbać o zęby podopiecznego, by uniknąć problemów zdrowotnych. Do najczęstszych dolegliwości należą:
- Utrata zębów (bezzębie) – zęby zaczynają wypadać, co często prowadzi do konieczności noszenia protez. Te, tak samo jak naturalne zęby, wymagają regularnego czyszczenia, a także idealnego dopasowania.
- Próchnica i choroby dziąseł – z wiekiem ryzyko chorób przyzębia, takich jak paradontoza czy zapalenie dziąseł, znacznie wzrasta. U osoby starszej, która nie dba o zęby, może dojść do odsłonięcia szyjek zębowych, co skutkuje nadwrażliwością. Osobnym problemem jest próchnica, zarówno zębów, jak i jej korzeni.
- Suchość w ustach (kserostomia) – często spowodowana chorobami przewlekłymi lub przyjmowaniem leków, które zmniejszają wydzielanie śliny. Ślina chroni jamę ustną przed bakteriami, więc jej brak sprzyja infekcjom. Dodatkowo brak odpowiedniej ilości śliny może prowadzić do trudności w jedzeniu i do powstania nieprzyjemnego zapachu.
- Problemy z protezami – jeśli są źle dopasowane, mogą powodować otarcia, rany, a nawet zakażenia grzybicze.
- Nieprzyjemny zapach z ust (halitoza) – może wynikać z braku higieny, infekcji lub chorób ogólnoustrojowych.
- Zanik mięśni jamy ustnej – powoduje trudności w żuciu i połykaniu, co z kolei może prowadzić do niedożywienia.
Istotną kwestią są też stosowane leki. Wielu seniorów zmaga się z wielochorobowością i przyjmuje lekarstwa o różnym spektrum działania. Niektóre z nich mogą wywoływać takie skutki uboczne, jak suchość jamy ustnej, skłonność do stanów zapalnych, zmiana odczuć smakowych.
Jak dbać o zęby seniora na co dzień?
Codzienna higiena jamy ustnej powinna być rutynową częścią porannej i wieczornej toalety. Pomoc opiekunki nie zawsze jest potrzebna. Zdarza się, że senior sam doskonale radzi sobie z myciem zębów. Inaczej jest w przypadku osób z ograniczoną sprawnością fizyczną lub demencją. Jakie zadania ma opiekunka w zależności od stanu zdrowia – zarówno podopiecznego, jak i jego jamy ustnej? Podstawą jest oczywiście mycie zębów lub protez. Opiekunka powinna zadbać o to, by były czyszczone przynajmniej dwa razy dziennie, rano i wieczorem. W zależności od sprawności seniora może zachęcać go do samodzielnego mycia zębów, podając szczoteczkę i pastę, pomóc w nałożeniu pasty na szczoteczkę albo całkowicie przejąć mycie. Natomiast protezy ruchome wymagają codziennego wyjmowania i czyszczenia. Zaleca się czyścić je specjalną szczoteczką i pastą do protez. Gdy senior nie używa protezy, należy przechowywać ją zgodnie z zaleceniami. I przede wszystkim regularnie kontroluj, czy nie ma na niej osadów, pęknięć lub jej kształt się nie zmienił.
Równie ważna jest pielęgnacja języka i błony śluzowej. Język warto delikatnie czyścić, np. specjalnym skrobakiem lub gumową częścią szczoteczki, by usunąć bakterie i resztki pokarmu. Co kilka dni oglądaj błonę śluzową jamy ustnej podopiecznego i sprawdź, czy nie ma na niej zaczerwienienia, aft, owrzodzeń czy białego nalotu grzybiczego. Jeżeli Twój podopieczny skarży się na suchość w ustach, zachęcaj go do picia wody. Możesz też stosować żele albo płukanki nawilżające. W przypadku, gdy senior jest całkowicie sprawny i nie ma ryzyka zadławienia, zaproponuj mu ssanie kostek lodu albo cukierków bez cukru.
Zdrowie jamy ustnej – dieta i profilaktyka
Kluczową rolę w higienie jamy ustnej odgrywa… dieta. Zdrowe, zbilansowane posiłki dostarczają organizmowi (w tym zębom i dziąsłom) niezbędnych składników odżywczych. Jeśli dotychczas senior nie jadł zbyt zdrowo, warto spróbować to zmienić. Niewłaściwe nawyki żywieniowe mogą bowiem prowadzić do próchnicy, stanów zapalnych i rozwoju infekcji. Co powinno zatem znaleźć się na talerzu osoby starszej?
- nabiał, orzechy, ryby i rośliny strączkowe – są doskonałym źródłem wapnia i fosforu,
- chude mięso, jaja – obecne w nich białko wspiera regeneracje tkanek i sprawia, że dziąsła stają się mocniejsze,
- surowe owoce i warzywa – jabłka, marchew, seler; ich gryzienie i żucie pomaga naturalnie oczyścić zęby z resztek pokarmu.
Oprócz tego senior powinien pić niegazowaną wodę oraz zieloną herbatę, która działa antybakteryjnie i przeciwzapalnie. Należy za to unikać tego, co szkodzi zębom: produktów bogatych w cukry proste, owoców cytrusowych i kwaśnych napojów, twardych i lepkich produktów, a także alkoholu i kawy.
Odpowiednia dieta i codzienna pielęgnacja nie wystarczy, by zachować zdrowie jamy ustnej i zębów. Niezbędna będzie regularna profilaktyka, czyli wizyty u dentysty. Specjalista sprawdzi stan uzębienia seniora i w razie potrzeby podpowie, jak dbać o zęby i dziąsła. Warto odwiedzić gabinet dentystyczny przynajmniej raz w roku. Jako opiekunka, możesz pomóc podopiecznemu w umówieniu wizyty, towarzyszyć mu oraz powiedzieć lekarzowi o objawach, które Cię zaniepokoiły. Będzie to chociażby ból, krwawienie czy trudności z żuciem.
Dbanie o zęby i jamę ustną to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim zdrowia. Niedostateczna lub nieodpowiednia higiena może prowadzić do poważnych infekcji, bólu, niedożywienia, a nawet chorób ogólnoustrojowych. Opiekunka osób starszych w Niemczech powinna znać podstawowe zasady pielęgnacji jamy ustnej, pomagać podopiecznemu w codziennych czynnościach i reagować na pierwsze objawy chorobowe. Twoje wsparcie pomoże seniorowi cieszyć się pięknym i zdrowym uśmiechem przez długie lata.