Gdybyśmy mieli opisać proces starzenia, jak wyglądałaby ta wypowiedź? Z pewnością dotyczyłaby zewnętrznych oznak: zmarszczek, niepewnego chodu czy przygarbionej sylwetki. Organizm człowieka starzeje się jednak kompleksowo, a widoczne objawy są tylko częścią większego procesu. Na szczególną uwagę zasługuje psychika seniora, w której również zachodzą zmiany – także te trudne i niebezpieczne. Jak rozpoznać proces starzenia psychologicznego? I co może zrobić opiekunka dla seniora, który cierpi na problematyczne objawy?
Psychologiczne aspekty starzenia się
Każda opiekunka seniora wie, że w podeszłym wieku zmienia się sposób myślenia. Podopieczny podchodzi do wielu spraw zupełnie inaczej, niż przedstawiciele młodego pokolenia. Powodem jest przede wszystkim odmienne wychowanie i dorastanie w innych czasach. To jednak nie wszystko. Zmiana myślenia może świadczyć o psychologicznym starzeniu. Zaobserwuj więc, czy Twój podopieczny nie wykazuje oznak:
- Neofobii – jest to lęk przed nowościami. Każda osoba starsza tęskni za czasami młodości, gdy (według niej) wszystko było prostsze, a ludzie bardziej serdeczni. Jednak jeśli senior nie może zaakceptować, że świat się zmienia, przekonanie go do czegokolwiek nowego staje się niemożliwe. Osoba starsza zamyka się w swojej strefie komfortu, nie wychodzi z domu lub widuje się tylko z tymi ludźmi, co dawniej, nie je żadnej nowej potrawy. Obecność obcej osoby, jaką jest opiekunka, może być dla niej bardzo trudna.
- Silnej potrzeby bezpieczeństwa – u seniorów jest ona szczególnie wysoka. Podopieczny może rozumieć bezpieczeństwo poprzez brak zmian, co wiąże się ściśle z poprzednim punktem. Pobyt w szpitalu, sanatorium lub jakimkolwiek innym nieznanym miejscu może wywoływać w nim lęk. Będzie więc bronił się przed nim na wszelkie możliwe sposoby.
- Przywiązania do wartości i poglądów – osoby starsze często są wierne przekazom, jakie otrzymały w dzieciństwie i młodości. Czasami trudno im zrozumieć, że ktoś mógłby myśleć inaczej. Nierzadko idzie za tym przeświadczenie, iż oni wiedzą wszystko najlepiej. Opiekunka seniora powinna więc być wyrozumiała, ale i asertywna – w ten sposób oboje będą szanować swoje granice.
- Nadmiernej oszczędności – zdarza się, że seniorzy liczą każdy grosz, nawet jeśli ich sytuacja finansowa jest dobra. Warto więc wcześniej ustalić budżet na zakupy: w ten sposób unikniesz nieporozumień.
- Przygnębienia i rezygnacji z aktywności – osoby starsze mogą częściej popadać w melancholijny nastrój, uskarżać się na swój los, na to, że najlepsze lata już minęły. Jednocześnie rezygnują z aktywności i radości życia, twierdząc, że i tak niedługo umrą. Takie postrzeganie rzeczywistości może prowadzić do depresji – zwłaszcza, gdy senior jest samotny.
Osoby starsze również mogą mieć depresję
Problemy z przystosowaniem się do nowych sytuacji, widzenie przyszłości w ciemnych barwach, mniejsze zainteresowanie różnymi sprawami – to wszystko skutkuje wycofaniem. Podopieczny unika innych ludzi i budowania relacji, a oni z kolei nie chcą lub nie potrafią odnowić kontaktu. Skutkiem jest osamotnienie, które w wielu przypadkach może prowadzić do depresji lub innych zaburzeń psychicznych. Pamiętaj: starość nie oznacza smutku, nieustającej ponurości i marudzenia. Seniorzy także mogą być pogodni, radośni i chętni do spełniania marzeń. Jeśli więc opiekujesz się osobą starszą prywatnie i widzisz u niej takie objawy, zasygnalizuj to rodzinie podopiecznego.
Wbrew pozorom depresja jest częsta wśród seniorów – może na nią cierpieć nawet do 50% ludzi w podeszłym wieku. Lekarze pierwszego kontaktu rzadko ją rozpoznają. Zapisują leki, które nie tylko nie pomagają, ale mogą jeszcze pogarszać nastrój osoby starszej. Przecież bierze lekarstwa, więc dlaczego czuje się coraz gorzej? Dlatego jeżeli podejrzewasz, że podopieczny może cierpieć na depresję, zaproponuj mu wizytę u specjalisty, czyli lekarza psychiatry. Nie należy się obawiać takiej konsultacji – jest to lekarz jak każdy inny, a z pewnością pomoże seniorowi poczuć się lepiej. Pamiętaj, że depresja jest chorobą, a nieleczona może prowadzić nawet do śmierci.
Co może zrobić opiekunka dla seniora?
Mózg starzeje się tak samo, jak reszta organizmu człowieka. To, w jakim tempie zachodzą zmiany, zależy od kilku czynników. Według wielu psychologów w ciągu naszego życia gromadzimy rezerwy, które pozwalają na tworzenie nowych połączeń neuronowych w mózgu. Dzięki temu możemy sprawnie myśleć. Najwięcej rezerw neuronowych zbieramy w okresie wzrostu i dojrzewania – później już tylko z nich korzystamy. Nie zawsze wystarcza ich na całe życie. Kiedy więc rezerwy się wyczerpią, w psychice zachodzą zmiany. Czy da się jakoś spowolnić ten proces?
Mówi się, że największym wrogiem zdrowia psychicznego jest samotność. Warto zatem zadbać, by osoba starsza nie czuła się opuszczona przez ludzi. W wielu przypadkach opiekunka dla seniora jest jedyną osobą, z którą ten przebywa na co dzień. To na niej – czyli na Tobie – spoczywa obowiązek aktywizacji podopiecznego. Postaraj się więc dotrzymywać mu towarzystwa i zachęcać do rozmów. Jeśli stan zdrowia osoby starszej na to pozwala, wychodźcie wspólnie na spacery. Dobrym pomysłem jest też aktywność fizyczna dopasowana do możliwości seniora: nordic walking, rower, pływanie. Nie zapominaj o ćwiczeniach umysłowych. Już pół godziny rozwiązywania krzyżówek, czytania czy robótek ręcznych pozwoli utrzymać umysł w dobrej kondycji.