Ból to nieodłączny towarzysz starości – twierdzi wielu seniorów. Spokojnie akceptują każde cierpienie fizyczne, wierząc, że nie ma szans na odmianę. Czy tak jest w rzeczywistości? Okazuje się, że nie do końca. Winę ponosi tutaj stereotyp mówiący „jeśli cię nie boli, to znaczy, że nie żyjesz”. Wielu ludzi bagatelizuje więc ból w podeszłym wieku, nawet wtedy, gdy przy odpowiedniej terapii i lekach dałoby się go uniknąć. Istnieje kilka sposobów na uśmierzanie bólu i nie każdy z nich opiera się na receptach od lekarza. Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj nasz artykuł.
Czym jest ból?
Definicja stworzona przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu podaje, że ból to nieprzyjemne dla danej osoby doznanie czuciowe i emocjonalne. Jest ono bezpośrednio związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek (zranieniem). Ból jest najczęściej spotykanym objawem chorobowym wśród seniorów. Mowa tutaj przede wszystkim o bólach kości i stawów. Oczywiście każda dolegliwość bólowa jest subiektywnym odczuciem i zależy od wielu czynników – wieku, chorób przewlekłych, indywidualnego progu bólu.
Ból możemy podzielić na:
Ostry – czynnik wywołujący to uszkodzenie ciała. Dolegliwości mijają maksymalnie po 3 miesiącach, w zależności od tego, jak długo goją się uszkodzone tkanki. Jest to nasz naturalny mechanizm obronny – informuje o zagrożeniu czy nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organizmu. Ból jest tutaj sygnałem, że dzieje się coś niedobrego, alarmuje o potrzebie pomocy i znalezienia lekarstwa.
Przewlekły – można go stwierdzić w sytuacji, gdy dolegliwości trwają dłużej niż 3 miesiące, a dodatkowo znacznie obniżają jakość życia osoby starszej. W efekcie cierpi nie tylko senior, ale i jego rodzina oraz opiekunka, którzy obserwują zmagania podopiecznego z bólem. Przewlekły ból nie ma już funkcji ostrzegawczej, ale zamienia się w kolejną chorobę atakującą organizm seniora. Niedobór snu, ciągłe zmęczenie i brak apetytu spowodowane bólem sprawiają, że osoba starsza staje się coraz bardziej wyczerpana. Mogą pojawić się też objawy psychiczne, jak depresja czy lęk. Ból w znacznym stopniu wpływa na codzienne funkcjonowanie seniora.
Leczenie bólu bez leków
Ból dokucza nie tylko ciału, ale też przede wszystkim psychice. Dlatego leczenie powinno być wielowymiarowe i obejmować nie tylko podawanie leków, ale też dodatkowe działania. Chodzi oczywiście o niefarmakologiczne leczenie bólu. W terapię warto zaangażować zarówno seniora i siebie, jak i rodzinę, lekarzy, pielęgniarki, terapeutów. Ty, jako opiekunka pracująca w Niemczech, jesteś z podopiecznym przez cały czas i wspierasz go w codziennych staraniach. Rodzina seniora doskonale go zna i wie, jak przekonać go do leczenia. Lekarz i osoba starsza powinni darzyć się zaufaniem; tak samo powinna wyglądać relacja z fizjoterapeutą i psychoterapeutą. Współpraca wszystkich tych osób zaowocuje udaną terapią lekową i niefarmakologiczną.
Jakie są rodzaje terapii niefarmakologicznej? Do najpopularniejszych można zaliczyć edukację, fizjoterapię, psychoterapię, spotkania grup wsparcia, naukę technik relaksacyjnych, masaże, biofeedback, hipnozę i przezskórną stymulację nerwów. Dziś przyjrzymy się niektórym z nich.
Edukacja, czyli czym jest ból
Sama wiedza na temat bólu nie jest w stanie go wyleczyć. Niemniej jednak edukacja jest bardzo ważna, chociażby w zakresie przyjmowania leków. Pacjent musi zdać sobie sprawę, że zalecenia lekarskie są dla jego dobra i mają mu pomóc w szybszym wyleczeniu. Dobrym pomysłem jest też edukowanie seniora na temat jego choroby. Jeśli pozna przyczyny bólu, który go ogranicza, zrozumie, w jaki sposób otoczenie może mu pomóc. Dzięki temu nie będzie się długo zastanawiał nad podjęciem leczenia. Pamiętaj, że seniorzy zazwyczaj nie korzystają z Internetu i nie mają dostępu do dużej ilości informacji. Rzetelna edukacja pomoże to zmienić.
Leczenie bólu: fizjoterapia i psychoterapia
Zacznijmy od fizjoterapii. Jest ona jednym z najważniejszych elementów walki z bólem – choć wielu seniorom wydaje się, że nie przynosi rezultatów. I rzeczywiście, na efekty fizjoterapii trzeba nieraz poczekać nieco dłużej. Mimo to warto z niej korzystać, zwłaszcza że osoby w podeszłym wieku niekiedy zarzucają jakąkolwiek aktywność. Regularne ćwiczenia w towarzystwie profesjonalnego fizjoterapeuty pomogą wzmocnić mięśnie i utrzymać prawidłową postawę ciała. Może się zdarzyć, że podczas ćwiczeń podopieczny będzie czuł ból. Zwykle jest to spowodowane „zastaniem” mięśni i brakiem ruchu. Jeśli jednak cokolwiek Cię niepokoi, porozmawiaj ze specjalistą.
Psychoterapia jako pomoc w leczeniu bólu brzmi trochę zaskakująco. Jednak wbrew pozorom jest to często stosowany sposób na uśmierzanie bólu. Terapeuci pracują za pomocą nurtu poznawczo-behawioralnego, według którego ból mogą potęgować umysł, emocje i zachowania człowieka. Podczas terapii pacjent uczy się myślenia o bólu w ten sposób, by zyskać nad nim możliwie jak największą kontrolę. Następnie poznaje strategie radzenia sobie z myślami i zachowaniami, które wzmacniają ból. W efekcie senior zaczyna postrzegać swoje dolegliwości jako coś, z czym może sobie poradzić.
Zmiana przyzwyczajeń a walka z bólem
Do skutecznych, niefarmakologicznych metod leczenia bólu zaliczamy też zmianę stylu życia. Niestety, osoby starsze często nie chcą wprowadzić żadnych modyfikacji. Są przyzwyczajeni do swoich rytuałów i trudno im przyjąć do wiadomości, że trzeba rzucić palenie, ruszać się czy jeść zdrowiej. Tutaj nieoceniona bywa rola opiekunki. Domowa opieka nad seniorem powinna skupić się na wsparciu go w tej trudnej sytuacji. Zachęcaj podopiecznego do przestrzegania nowych zaleceń – możesz to zrobić na własnym przykładzie.
Czy życie seniorów musi być naznaczone bólem? Niekoniecznie – i nie zawsze do leczenia potrzebna jest wizyta w aptece. Oczywiście zdarzają się sytuacje, kiedy mogą pomóc tylko leki. Warto jednak mimo wszystko wspomóc terapię niefarmakologicznymi metodami leczenia bólu. Pomogą one podopiecznemu przetrwać najgorsze chwile i przyspieszą powrót do zdrowia.