Nagłe spadki cukru to problem wielu osób chorych na cukrzycę, zwłaszcza tych stosujących insulinę. Gdy zdarzają się w ciągu dnia, można szybko zareagować – zjeść coś słodkiego, wypić sok pomarańczowy i po prostu poczekać, aż poziom cukru we krwi wzrośnie. Inaczej jest w nocy. Podczas snu chory często nie jest w stanie zauważyć, że coś się dzieje. Powtarzające się nocne spadki cukru mogą zwiększać ryzyko poważnych problemów zdrowotnych. Co zatem zrobić, gdy u podopiecznego pojawia się nocna hipoglikemia?
Objawy hipoglikemii nocnej u seniora
Być może Twojemu podopiecznemu zdarzyło się obudzić z uczuciem dziwnego osłabienia. Poranny pomiar cukru (wykonany przez pielęgniarkę albo samego seniora) wykazał wartości niższe niż zwykle. A warto wiedzieć, że tuż przed obudzeniem poziom cukru we krwi nieco wzrasta – podczas snu musiał on być więc jeszcze niższy. Zwykle uznaje się, że nocna hipoglikemia, czyli spadek poziomu cukru poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l) w nocy to sytuacja potencjalnie niebezpieczna. Dlaczego? Oto kilka powodów:
- organizm nie jest w stanie odpowiednio zareagować na spadek cukru we krwi,
- objawy bywają mniej nasilone, przez co trudniej je zauważyć,
- podczas snu łatwiej o długotrwałe niedocukrzenie, co grozi uszkodzeniami neurologicznymi,
- ryzyko utraty przytomności i tak zwanej śpiączki cukrzycowej jest dużo większe.
Dlatego tak ważne jest, byś Ty, jako opiekunka pracująca w Niemczech, rozumiała mechanizmy rządzące cukrzycą. Jeśli będziesz potrafiła rozpoznać objawy hipoglikemii, szybciej zareagujesz i wdrożysz odpowiednie działania, co poprawi jakość życia seniora.
Nocna hipoglikemia jest trudna do rozpoznania, zwłaszcza dla osób, które wcześniej nie miały styczności z chorymi na cukrzycę. Na dodatek objawy niedocukrzenia w nocy różnią się od tych występujących w dzień. Co zatem powinno wzbudzić Twoją czujność? Przede wszystkim zwróć uwagę, jak śpi senior. Jeśli jego sen jest niespokojny, a do tego dręczą go koszmary, dobrze będzie sprawdzić poziom cukru we krwi. Chory może też mocno się pocić. Rano, po przebudzeniu, może skarżyć się na bóle głowy, dezorientację, osłabienie czy drżenie mięśni. Sygnałem ostrzegawczym jest też poranna hiperglikemia, czyli bardzo wysoki poziom cukru po przebudzeniu. Jest to tak zwany „efekt odbicia”, za pomocą którego organizm usiłuje sobie poradzić z niedocukrzeniem. Mimo wszystko zdarzają się sytuacje, w których nocna hipoglikemia nie daje żadnych objawów. Wtedy dobrze jest regularnie monitorować poziom cukru we krwi.
Dlaczego w nocy spada cukier?
Za prawidłowy poziom cukru we krwi odpowiada trzustka, a konkretnie wydzielany przez nią hormon, czyli insulina. U zdrowego człowieka pracuje ona normalnie – może zatem regulować glikemię nawet wtedy, gdy śpimy. W przypadku seniora chorego na cukrzycę typu I (insulinozależną) trzustka nie produkuje insuliny albo robi to w bardzo ograniczony sposób. Hormon ten trzeba więc dostarczać do organizmu samodzielnie. Gdy jest go zbyt dużo albo zbyt mało, pojawiają się wahania glikemii. Jakie mogą być przyczyny niedostarczenia odpowiedniej dawki insuliny?
- Pomyłka w dawkowaniu – źle dobrana liczba jednostek insuliny może skutkować gwałtownym spadkiem cukru we krwi. Podobnie działa zbyt lekki posiłek wieczorny.
- Intensywny wysiłek fizyczny przed snem – w efekcie organizm jest bardziej wrażliwy na takie same dawki insuliny.
- Efekt Somogyi – polega on na tym, że organizm w reakcji na nocne obniżenie glikemii wyrzuca dużą dawkę hormonów. To skutkuje wysokim poziomem cukru po obudzeniu.
- Zaburzenia hormonalne – wahania kortyzolu i somatotropiny (hormonu wzrostu) sprawiają, że metabolizm cukru się zmienia.
- Zła dieta – słodkie przekąski przed snem mogą szybko podwyższać, a następnie gwałtownie obniżać poziom cukru we krwi.
- Choroby współistniejące – wahania poziomu glukozy często są wynikiem niewydolności nerek lub wątroby.
Często spotykanym wśród chorych problemem jest niewłaściwe dawkowanie insuliny. Zdarza się, że seniorzy, którzy samodzielnie przyjmują insulinę długodziałającą, źle oszacują jej dawkę. Nie bez znaczenia jest także ilość węglowodanów w posiłkach, zwłaszcza w kolacji. Od tego bowiem zależy dawka insuliny, którą trzeba przyjąć po jedzeniu. Błędem bywa również nieuwzględnienie wieczornej aktywności fizycznej. Po treningu dobrze jest zjeść nieco więcej węglowodanów, ale nie zwiększać dawki insuliny.
Istotna kwestia to wpływ spożycia alkoholu na poziom cukru we krwi. Napoje procentowe blokują wydzielanie glukozy przez wątrobę albo opóźniają jej wchłanianie. A glukoza jest ważnym elementem zapobiegania hipoglikemii. Alkohol może też maskować objawy hipoglikemii (przez co trudniej jest ją rozpoznać), a także wchodzić w interakcje z lekami. Dlatego zarówno senior, jak i opiekunka, powinni być świadomi wpływu nawet niewielkich ilości alkoholu na zapobieganie spadkom cukru we krwi.
Co zrobić, gdy pojawi się nocna hipoglikemia?
Mimo usilnych starań opiekunki może dojść do sytuacji, w której poziom cukru we krwi seniora gwałtownie spadnie. Jeśli stanie się to w dzień, można szybko temu zaradzić. Co jednak możesz zrobić w przypadku nocnej hipoglikemii? Przede wszystkim regularnie monitorować cukier. Nie trzeba w tym celu co chwilę budzić seniora. Na rynku dostępne są specjalne elektroniczne urządzenia, które nakleja się na ramię chorego. Wystarczy sparować je z aplikacją na telefonie, by móc na bieżąco mierzyć glikemię i odczytywać wyniki. W Polsce sensor do pomiaru glukozy jest częściowo refundowany. Zapytaj lekarza prowadzącego seniora, jak wygląda ta kwestia w landzie, w którym aktualnie jesteś.
Warto też wdrożyć codzienne działania zapobiegawcze, takie jak przemyślane planowanie posiłków i aktywności fizycznej. Na bieżąco też konsultuj się z lekarzem diabetologiem i przekazuj rodzinie jego wskazówki. Dobrym pomysłem będzie prowadzenie dzienniczka glikemii, w którym będziesz zamieszczać skład posiłków i ilość jednostek insuliny przyjętych przez seniora. O mierzeniu cukru nie należy zapominać – pozwala nie tylko wykryć spadki glikemii, ale też lepiej zrozumieć organizm chorego. Dzięki temu zredukujesz ryzyko nocnej hipoglikemii do minimum.