Zaparcia są przykrą i niestety, często spotykaną wśród seniorów dolegliwością. Z upływem lat układ pokarmowy działa wolniej, a trawienie nie przebiega już tak sprawnie, jak kiedyś. Jeśli problemy z wypróżnianiem się przedłużają i nie są leczone, mogą znacznie pogorszyć jakość życia , a także skutkować poważnymi chorobami. Jak pomóc podopiecznemu, który cierpi na zaparcia? Czy wizyta u lekarza zawsze jest konieczna? Podpowiadamy!
Zaparcia u seniorów: jakie są ich przyczyny?
Powodem występowania zaparć jest nieprawidłowa praca układu pokarmowego. Dochodzi do zatrzymania treści jelitowej, która w zwykłym procesie trawienia powinna być wydalona z organizmu. Jeśli w ogóle dochodzi do wypróżnienia, to wiąże się ono z dużym wysiłkiem, a stolec jest twardy, suchy i bryłowaty. Senior nierzadko czuje ból albo ma wrażenie, że nie wypróżnił się całkowicie. Jednak nie każde zatrzymanie stolca jest równoznaczne z zatwardzeniem. Warto wiedzieć, że rzadsze wizyty w toalecie są zupełnie normalne u osób w starszym wieku. Zdrowy senior powinien oddawać stolec nie rzadziej niż raz na 3 dni. Jeżeli Twój podopieczny wypróżnia się raz lub dwa razy w tygodniu, a jednocześnie skarży się na ból brzucha, wzdęcia, uczucie pełności – można podejrzewać zaparcia.
Przyczyny występowania zaparć u seniora mogą być różne. Najczęściej jednak spowodowane są nieprawidłową dietą, która zawiera za mało błonnika i płynów. Znaczenie ma również brak aktywności fizycznej. Osoby starsze często cierpią na różnego rodzaju schorzenia, które ograniczają ich możliwości ruchowe. Zaburzenia pracy układu pokarmowego są też problemem seniorów, którzy przez dłuższy czas muszą leżeć w łóżku. A skoro o schorzeniach mowa, to one także mogą być powodem zaparć. Najczęściej odpowiadają za nie choroby układu pokarmowego, nerwowego, ogólnoustrojowe i choroby mięśni. Inną przyczyną zatwardzenia mogą być niektóre leki: uspokajające, przeciwpadaczkowe, przeciwzapalne (paracetamol, ibuprofen, ketonal), leki uzupełniające wapń i żelazo, medykamenty stosowane w chorobie Parkinsona. Efekt odwrotny do zamierzonego mogą mieć nawet leki przeczyszczające.
Długotrwałe, nieleczone zaparcia mogą skutkować powstaniem stanów zapalnych. Towarzyszą im też nieprzyjemne symptomy, jak ból brzucha, wzdęcia, gazy, osłabienie organizmu, uczucie zmęczenia i problemy skórne. Zatrzymanie treści jelitowej w organizmie nierzadko prowadzi do jego zatrucia.
Domowe sposoby na zaparcia u osób starszych
Kiedy zaobserwujesz u swojego podopiecznego objawy zaparć, w pierwszej kolejności zadbaj o jego dietę. Nie trzeba od razu przeorganizowywać całego menu; być może wystarczą drobne zmiany i kilka sprawdzonych domowych sposobów. Co jeść na zaparcia? Z pewnością trzeba sprawdzić, ile błonnika pokarmowego jest w codziennej diecie seniora. Pełni on bowiem kluczową rolę w trawieniu i usuwaniu resztek pokarmowych z organizmu. Można go znaleźć w warzywach korzeniowych i kapustnych, świeżych oraz suszonych owoców, produktach pełnoziarnistych, pestkach, nasionach i orzechach. Pamiętaj jednak, że przyjęcie zbyt dużej ilości błonnika naraz może być szkodliwe. Zwiększaj więc jego podaż powoli, ale konsekwentnie. Senior powinien też pić 1,5-2 litrów wody dziennie. Odpowiednie będą też soki warzywne, przeciery owocowe i lekkie herbaty zielone oraz owocowe i ziołowe. Na zaparcia bardzo dobrze działa napar z siemienia lnianego, gdyż nawilża błony śluzowe jelit.
Oprócz powyższych zmian w diecie warto wprowadzić też do menu podopiecznego oliwę z oliwek. Regularnie dodawana do posiłków usprawni pracę jelit i spowoduje szybszą przemianę materii. Jeżeli senior może jeść nabiał, wzbogać jego dietę o fermentowane produkty mleczne (jogurty naturalne, kefir, maślankę) oraz o kapustę kiszoną. Zawarte w nich bakterie probiotyczne dobrze działają na jelita. A czego osoba cierpiąca na zaparcia nie powinna jeść? Na pewno wzdymających warzyw: cebuli oraz strączków, czyli fasoli i grochu. Zaleca się też ograniczenie spożywania słodyczy, wyrobów ciastkarskich, białego chleba, tłustego sera i produktów wysoko przetworzonych. Zamiast tłuszczów zwierzęcych wybierz roślinne, a smażenie potraw zamień na gotowanie albo pieczenie. I pamiętaj, żeby podawać podopiecznemu posiłki o stałych porach. Senior powinien jeść 5 razy dziennie, co 3-4 godziny. Dzięki temu jego układ pokarmowy będzie lepiej pracował.
Jak jeszcze możesz pomóc podopiecznemu?
W profilaktyce i leczeniu zaparć bardzo ważna jest aktywność fizyczna. Jeżeli więc nie ma ku temu przeciwwskazań, zachęć seniora do ruchu. Nie muszą to być wyczerpujące ćwiczenia – wystarczy spokojny, popołudniowy spacer. Dobrym wyjściem okażą się też niektóre dyscypliny sportowe, jak jazda na rowerze, nordic walking, pływanie, zajęcia fitness dla osób starszych. Już pół godziny codziennego, niezbyt męczącego ruchu wystarczy, żeby wspomóc pracę jelit. Niestety, w przypadku osób leżących nie da się zastosować tej zasady. Dla nich najlepszym wyjściem będą masaże brzucha i ciepłe okłady.
Co zrobić, jeżeli wszystkie powyższe sposoby zostały wypróbowane, a zaparcia nadal występują? W takiej sytuacji trzeba umówić podopiecznego na wizytę u lekarza. Specjalista przeanalizuje objawy i doradzi właściwe leczenie. Pamiętaj, żeby nie podawać seniorowi środków na przeczyszczenie bez konsultacji z lekarzem. Jednorazowo mogą pomóc, ale jeśli osoba starsza cierpi na regularne zaparcia, przyniosą więcej szkody, niż pożytku.
Problemy z zaparciami to dla wielu seniorów krępujący temat. Mogą go więc unikać i utrzymywać, że wszystko jest w porządku. Dlatego Ty, jako opiekunka, powinnaś wykazać się delikatnością, empatią i zrozumieniem. Dzięki temu senior będzie wiedział, że może się do Ciebie zwrócić z każdym problemem – nawet tym natury fizjologicznej. Ty natomiast będziesz mogła szybko zareagować i podjąć działania, które przyniosą osobie starszej ulgę w dolegliwościach.