Na stwardnienie rozsiane choruje coraz więcej osób, także tych w wieku podeszłym. I chociaż choroba nie patrzy na metrykę, to jednak najbardziej narażeni na jej skutki są właśnie seniorzy. Stwardnienie rozsiane, czyli SM, to przewlekła choroba autoimmunologiczna. Wpływa ona na układ nerwowy, wywołując różne nieprzyjemne objawy. Opiekunka pracująca z osobą chorą powinna więc wiedzieć, jakie wyzwania na nią czekają, by jak najlepiej przygotować się do pełnienia opieki. Co wziąć pod uwagę? Jakie aspekty opieki nad chorym seniorem będą najistotniejsze?
Stwardnienie rozsiane: czym jest?
Niestety, dzisiejsza medycyna wciąż jeszcze nie potrafi wyjaśnić przyczyn wystąpienia SM. Istnieją jednak pewne teorie. Najpopularniejszą jest ta mówiąca o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Zgodnie z nią stwardnienie rozsiane jest (jak już wspominaliśmy we wstępie) chorobą autoimmunologiczną. Oznacza to, że układ odpornościowy uważa komórki własnego organizmu za wrogów i próbuje je zwalczyć. Mowa tutaj w szczególności o komórkach tworzących układ nerwowy człowieka. Inne teorie mówią natomiast, że SM to wynik:
- procesów neurodegeneracyjnych,
- zakażeń wirusowych,
- niesprzyjających czynników środowiskowych,
- niedoboru witaminy D,
- przewlekłej rdzeniowej niewydolności żylnej,
- podłoża genetycznego.
Pochodzenie choroby ciągle pozostaje zatem zagadką, ale za to można w przybliżeniu opisać jej działanie i odmiany. Stwardnienie rozsiane rozwija się na skutek wieloogniskowego uszkodzenia osłonek mielinowych włókien nerwowych. Stąd różnego rodzaju objawy neurologiczne, które uprzykrzają życie chorego. Schorzenie obserwuje się zarówno u seniorów, jak i u młodych dorosłych (20.-40. rok życia). Może się więc okazać, że Twoim podopiecznym będzie osoba dość młoda, za to doświadczona przez chorobę. Sprawę utrudnia fakt, że trudno jest przewidzieć, jak rozwinie się stwardnienie rozsiane. Przy łagodnej postaci chory może spokojnie dożyć starości. Nierzadko jednak zachorowanie wiąże się ze stopniowym zanikiem sprawności. Zdarza się, że co jakiś czas następuje remisja, a po niej objawy wracają ze zdwojoną siłą.
Lekarze neurolodzy wyróżniają obecnie cztery postacie choroby:
- rzutowo-remisyjna (RRMS) – objawy występują epizodycznie, nasilają się w ciągu kilku dni, ale bywa, że trwają kilka tygodni albo nawet miesięcy. Potem zanikają w takim samym okresie. Etapy remisji mogą trwać przez lata;
- wtórnie postępująca (SPMS) – początek choroby to występujące na przemian okresy rzutów i remisji, a później choroba stabilizuje się i nasila;
- pierwotnie postępująca (PPMS) – choroba postępuje bez okresów remisji;
- rzutowo-przewlekła (PRMS) – ma ostry przebieg, występują silne rzuty już na samym początku, a dodatkowo szybko postępuje.
Objawy i leczenie stwardnienia rozsianego u seniora
Stwardnienie rozsiane może dawać różne symptomy. Zazwyczaj pojawiają się one stopniowo albo w nagłych atakach. Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego to na przykład zapalenie nerwu wzrokowego (chory skarży się na ból oka), pogorszenie wzroku, kłopoty z widzeniem kolorów czy zawroty głowy. Obserwuj, czy podopieczny nie ma zaburzeń koordynacji ruchowej, szczególnie po gimnastyce lub spacerze. Objawem SM może też być słabsze czucie bólu, dotyku albo temperatury. Wraz z postępem choroby pojawiają się inne symptomy. Jest to na przykład niedowład rąk albo nóg, drżenie mięśni, problem z kontrolowaniem pęcherza moczowego. Choroba wpływa również na psychikę seniora: mogą wystąpić problemy z pamięcią i uwagą, a także stany depresyjne.
Czy jest możliwe leczenie stwardnienia rozsianego? Na ten moment na tę chorobę nie ma lekarstwa. Można jedynie łagodzić jej objawy, spowolnić postęp i zmodyfikować przebieg. Ważna jest zatem fizjoterapia i rehabilitacja. Dzięki nim można utrzymać, a nawet poprawić funkcje organizmu oraz kondycję, zmniejszyć zmęczenie, zapobiegać powikłaniom choroby i uzyskać najlepszą możliwą sprawność ruchową. Dodatkowym plusem fizjoterapii jest edukacja chorego – wie on, co może zrobić, żeby polepszyć jakość swojego życia. Pamiętaj, że każdy przypadek choroby jest inny, dlatego warto podejść do leczenia indywidualnie. Pomoże w tym dokładna diagnoza lekarska i określenie rokowań. Specjalista ocenia też stopień świadomości seniora i jego zdolność do współpracy. Przeprowadza także test na poziom funkcjonowania pacjenta. Na tej podstawie ustala plan działania i wyznacza cele rehabilitacji.
Opieka nad chorym na stwardnienie rozsiane
Rodziny, które podejmują decyzję o całodobowej opiece nad chorym w domu, zwykle decydują się na zatrudnienie opiekunki. Mają nadzieję, że znajdą wykwalifikowaną i doświadczoną osobę, która pomoże im zająć się ich bliskim. Jeżeli więc chcesz odpowiedzieć na ofertę pracy do seniora z SM, dobrze będzie nieco się dokształcić. Opieka nad chorym na stwardnienie rozsiane jest specyficzna. Trzeba pamiętać o różnorodnych, głównie neurologicznych objawach oraz umieć zareagować na nagłe pogorszenie zdrowia. Zastanów się, czy w nagłej sytuacji umiesz zachować spokój i podejść do seniora z empatią. Nagła, gwałtowna reakcja mogłaby pogorszyć jego stan. Osoba z SM jest też wrażliwa na bodźce zewnętrzne. Opiekunka ma więc za zadanie chronić ją przed stresem i ekspozycją na infekcje, a także przed mocnym słońcem i wysoką temperaturą.
Chory często ma do dyspozycji sprzęt ortopedyczny, taki jak: ortezy, wózki inwalidzkie, balkoniki rehabilitacyjne. Warto z nich korzystać – to znacznie ułatwia pracę.
Bardzo ważnym aspektem opieki nad chorym z SM są ćwiczenia umysłowe. Sprawdzą się tutaj najprostsze rozrywki, jak krzyżówki, rebusy, sudoku, a także gra w gry planszowe i słuchanie muzyki. Postaraj się codziennie usiąść z seniorem do ulubionej gry czy pomóc mu rozwiązać krzyżówkę. Już kilkanaście minut takiej rozrywki wystarczy, aby poprawiła się sprawność mózgu podopiecznego. Dbaj też o jego zdrowie psychiczne. Jeśli problemy zdrowotne przerastają seniora, pojawia się rozdrażnienie i objawy depresji, nie wahaj się poprosić o pomoc specjalisty. Terapia może pomóc choremu odzyskać dobre samopoczucie.