Starzenie się organizmu niesie za sobą nowe, trudne wyzwania. To nie tylko ograniczona ruchomość w stawach, ale też stopniowo pogarszająca się sprawność umysłu. Wpływają na to przede wszystkim naturalne procesy starzenia mózgu, ale nie tylko. Pod uwagę trzeba też brać choroby neurodegeneracyjne, na które cierpi wiele osób starszych. Niektóre z nich, takie jak afazja, utrudniają porozumienie się z podopiecznym. Chcesz dowiedzieć się, czym jest ta choroba i jak rozmawiać z cierpiącym na nią seniorem? Przeczytaj nasz artykuł.
Jednym z powodów zaburzeń mowy jest afazja
Kłopoty z porozumiewaniem się mogą mieć różne przyczyny. Są to między innymi uszkodzenia struktur mózgowych wynikające z chorób Alzheimera i Parkinsona, a także rezultat wylewu lub udaru. Problemy spowodowane uszkodzeniem mózgu nazywa się afazją. Wyróżniamy kilka jej rodzajów:
- ruchowa – osoba starsza rozumie to, co słyszy, ale nie może sformułować odpowiedzi;
- czuciowa – senior ma kłopot ze zrozumieniem mowy, wyraża się płynnie, ale w jego wypowiedziach nie ma sensu;
- mieszana – połączenie dwóch poprzednich rodzajów choroby;
- nominalna – podopieczny ma problemy z nazywaniem przedmiotów i dobieraniem słów adekwatnych do sytuacji;
- totalna – osoba starsza nie mówi ani nie rozumie otoczenia.
Stwierdzenie afazji zwykle nie jest trudne. Postępujące zaburzenia mowy są dobrze widoczne zarówno dla bliskich seniora czy jego opiekunki, a czasem również dla niego samego. Warto zwrócić uwagę na takie symptomy, jak trudności z układaniem prostych zdań czy nazywaniem przedmiotów. Daje to wrażenie, jakby podopieczny nie pamiętał, jak nazywa się konkretna rzecz. Pacjenci z afazją często używają w rozmowie dziwnych, niezrozumiałych słów albo tworzą zdania, które nie mają żadnego sensu. Warto pamiętać, że nawet jeśli Twój podopieczny wymawia jedynie części wyrazów, to w głowie tworzy całe zdania. Afazja nie jest wynikiem kłopotów z zapamiętywaniem albo intelektualnych braków. To po prostu zaburzenie w obrębie samego mówienia.
Leczenie afazji u osób starszych
Każde wystąpienie afazji, zwłaszcza nagłe, jest powodem do wizyty u lekarza. Może być bowiem objawem wielu groźnych stanów, w tym nawet udaru mózgu. Wtedy liczy się czas – trzeba jak najszybciej rozpocząć leczenie, by pomóc choremu utrzymać pewien poziom sprawności. Specjalista wykona najpierw badanie neurologiczne. Jeśli wykryje podczas niego dodatkowe zaburzenia czucia czy niedowłady, to będzie w stanie stwierdzić przyczynę afazji. W niektórych przypadkach możliwe jest nawet wskazanie, która część mózgu uległa uszkodzeniu. Następnie wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Z jego pomocą można zobaczyć, czy w mózgu znajdują się ogniska niedokrwienia albo guz wewnątrzczaszkowy.
Czy afazja to choroba? Nie do końca. Jest ona objawem, a leczenie powinno skupiać się na przyczynie jej wystąpienia. Jeżeli u seniora wystąpił udar mózgu, zaburzenia mowy mogą ustępować razem z postępami w leczeniu. Oczywiście poprawa jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników. U jednego chorego afazja może całkowicie ustąpić, a u innego trwać przez cały czas. W drugim przypadku warto postawić na treningi mowy z udziałem logopedy. Istnieje szansa, że stopień zaburzenia mowy się zmniejszy. Inaczej jest u chorych, u których wykryto guza mózgu. Zdarza się, że zmiana po prostu uciska na ośrodek mowy znajdujący się w mózgu. Po udanej terapii, obejmującej przede wszystkim usunięcie guza, afazja często ustępuje.
Afazja mowy u dorosłych: jak rozmawiać z chorym?
Empatia to najważniejsza cecha, jaka powinna wyróżniać opiekunkę. Przyda Ci się ona zwłaszcza w pracy z seniorem z afazją. Spróbuj wczuć się w jego sytuację. Pomyśl, jakby to było: nie rozumieć otoczenia albo usilnie starać się, żeby to ono Cię zrozumiało. Czego oczekiwałabyś od innych? Zapewne na pierwszym miejscu znalazłaby się cierpliwość i wyrozumiałość. Wiedząc to, lepiej zrozumiesz swojego podopiecznego. Podczas rozmowy staraj się utrzymywać kontakt wzrokowy. Pomoże Ci to odczytywać na bieżąco mimikę osoby starszej i nawiązać z nim nić porozumienia. Jeżeli Twój podopieczny mówi, ale trudno mu to przychodzi, daj mu czas. Nie zmieniaj tematu i nie domyślaj się na głos, co senior chciał powiedzieć, gdyż wtedy poczuje się nieważny i zrezygnuje z prób komunikacji.
Gdy osoba starsza ma problem z rozumieniem słów i zdań, używaj jak najprostszych i najkrótszych wyrażeń. Warto też pomagać sobie gestykulacją i stosować pytania, na które można odpowiedzieć tylko „tak” lub „nie”. Senior wtedy będzie mógł po prostu kiwnąć lub potrząsnąć głową. Jeśli napotkasz trudności, dobrze będzie porozmawiać o nich z rodziną podopiecznego. Możesz poprosić ich o wskazówki dotyczące porozumiewania się z nim – to ułatwi Ci pracę, a osobie starszej zapewni bezpieczeństwo. Rozmowa z seniorem powinna być też przeprowadzana w komfortowych warunkach. Zadbaj o to, by ograniczyć zewnętrzne bodźce: zamknij okno, wyłącz telewizor i radio.
I na koniec najważniejsze: zachęcaj podopiecznego do mówienia. W wielu przypadkach afazję można bowiem cofnąć, a do tego potrzebna jest odpowiednia rehabilitacja. Na co dzień powtarzaj na głos nazwy otaczających was przedmiotów. Dobrym pomysłem są też tablice logopedyczne ze słowami i obrazkami. Taką „lekcję” warto sobie zaplanować wtedy, gdy senior jest w dobrym humorze. Jeżeli czuje się poirytowany i zmęczony, odłóż ćwiczenie na później. Kluczem do sukcesu jest tutaj poznanie zwyczajów, osobowości i upodobań podopiecznego.