Zapewne wiele z nas – opiekunek – choć raz miało do czynienia z agresywną osobą starszą. Wiedzą one, jak trudno poradzić sobie z taką sytuacją. Czy to jednak oznacza, że opiekunka jest bezradna wobec ataków podopiecznego? Niekoniecznie. Dowiedz się, jakiej pomocy potrzebuje agresywny senior i jak go zrozumieć.
Agresywny senior: powody jego zachowania
To zrozumiałe, że gwałtowna reakcja Twojego podopiecznego wywołuje w Tobie silne emocje. Odpowiadanie agresją na agresję nie jest jednak dobrym rozwiązaniem. Warto wziąć uspokajający oddech i uświadomić sobie, że agresywny senior nie zachowuje się tak z premedytacją. Jego atak nie jest wymierzony w Ciebie, ale stanowi metodę radzenia sobie z przeróżnymi problemami. Jako opiekunka znasz dobrze podopiecznego i wiesz, kiedy i w jakich sytuacjach reaguje agresją. Zastanów się, czy jego zachowanie może mieć powody:
- psychiczne – w grę wchodzi tu głównie lęk związany ze starzeniem i pogorszeniem stanu zdrowia. Wielu seniorów nie może się też pogodzić z tym, że jest zależny od drugiej osoby – i że w przyszłości prawdopodobnie nie ulegnie to zmianie;
- biologiczne – przede wszystkim niedobór witamin i składników mineralnych w diecie. Ich brak skutkuje złym nastrojem, nerwowością, frustracją i niecierpliwością;
- fizyczne – ból spowodowany przewlekłymi schorzeniami;
- chorobowe – skutek nasilających się objawów chorób otępiennych, jak demencja czy choroba Alzheimera.
Dobrze jest więc obserwować seniora na co dzień i próbować zrozumieć główne źródła agresywnego zachowania. Jeśli okaże się, że powodem jest przewlekły ból, wizyta u lekarza i odpowiednie leki powinny pomóc. W przypadku poczucia samotności i niezrozumienia postaraj się okazać osobie starszej wsparcie i jej wysłuchać. Dobrym ruchem będzie też poinformowanie o sytuacji rodziny podopiecznego. Pomóc może również rozmowa z psychologiem. Jeśli agresywny senior cierpi na choroby otępienne, postępowanie może być bardzo trudne. Gwałtowne zachowania nasilają się z czasem, a dodatkowo nie są spowodowane żadnym konkretnym bodźcem. W takiej sytuacji opiekunka powinna wykazać się asertywnością i stanowczością.
Rodzaje agresji u osoby starszej
Aby poznać przyczyny agresywnego zachowania podopiecznego, dobrze jest wiedzieć nieco więcej o samej agresji. Wyróżniamy trzy rodzaje tego stanu, które łatwo można rozpoznać dzięki różnorodnym objawom. Pierwszy z nich to tak zwana bierna agresja. Osoba starsza nie stosuje przemocy (ani fizycznej, ani słownej), za to okazuje gniew postawą ciała i zachowaniem. Sylwetka jest napięta, pięści zaciśnięte, barki ściągnięte, wzrok skupiony i świdrujący. I chociaż nie obserwujemy tu bezpośredniej, czynnej agresji, to tego stanu u seniora nie należy lekceważyć. Może bowiem dość szybko przerodzić się w kolejne, poważniejsze etapy agresji.
Drugim jej rodzajem jest bunt. Agresywny senior będzie odmawiał jedzenia i współpracy przy czynnościach pielęgnacyjnych. Może również bojkotować polecenia wydawane przez opiekunkę. Nie ma potrzeby stosowania przemocy werbalnej ani fizycznej, ale może zachowywać się złośliwie, testować cierpliwość opiekunki czy traktować ją z lekceważeniem.
Trzeci i najtrudniejszy do opanowania rodzaj agresji cechuje wysokie natężenie. Tutaj można zauważyć już agresję fizyczną i słowną, a także zachowanie zagrażające zdrowiu lub nawet życiu. Tego typu agresję obserwuje się zazwyczaj w chorobach otępiennych. Ze względu na bezpieczeństwo seniora oraz jego otoczenia wiele rodzin decyduje się na umieszczenie go w specjalistycznej placówce. W niektórych przypadkach pomocna okazuje się farmakoterapia. Jeśli agresja jest jeszcze w początkowym stadium, a ataki rzadkie, to przy zachowaniu wysokiej ostrożności podopiecznego można powierzyć opiekunce.
Pomoc, jakiej potrzebuje agresywny senior
Dbanie o dobrostan podopiecznego wchodzi w zakres obowiązków opiekunki osoby starszej. Dlatego tak ważne jest, by umieć sobie radzić z atakami agresji. Jak wspierać seniora? Oto kilka podpowiedzi.
- Usuń źródło agresywnego zachowania. Jeżeli osoba starsza reaguje porywczo na konkretne przedmioty, tematy czy sytuacje, staraj się ich unikać lub chować.
- Ważna jest mowa ciała. Gdy u seniora wzrasta agresja, zareaguj z wyczuciem, ale stanowczo i zdecydowanie. Wyprostuj sylwetkę i skieruj mocny wzrok na podopiecznego. Bądź cierpliwa, nie daj się ponieść emocjom. Zrezygnuj też z uśmiechu – osoba starsza powinna wiedzieć, że nie pochwalasz takiego zachowania.
- Postaw na krótkie, jasne komunikaty. Jeśli oczekujesz wykonania konkretnego polecenia, daj to seniorowi do zrozumienia; unikaj długich tłumaczeń.
- Pamiętaj, że agresywny senior nie zachowuje się w ten sposób specjalnie. Przyczyną może być choroba, ból czy trudności emocjonalne. Dzięki tej świadomości będziesz mogła zachować dystans i spokojnie podejść do sprawy.
- Reaguj w wyważony, ale zdecydowany sposób. Najgorsze, co można w takiej sytuacji zrobić, to zignorować agresywne zachowania podopiecznego. Jeśli zareagujesz, istnieje duża szansa, że nie rozwiną się one bardziej.
- Jeżeli jest taka potrzeba, poproś o pomoc. Utrzymuj kontakt z rodziną seniora i informuj ich o każdej niepokojącej zmianie zachowania. Jeśli bliscy wiedzą, co może się dziać, będą w stanie odpowiednio zareagować.
Gdy jednak czujesz, że nie jesteś w stanie poradzić sobie z agresją podopiecznego, skontaktuj się ze swoim koordynatorem. Opieka nad seniorem, który reaguje w ten sposób, może wpłynąć na Twoje zdrowie psychiczne. Zadbaj więc przede wszystkim o siebie – to pozwoli Ci zachować spokój i pracować efektywnie.