Życie z pełną świadomością, racjonalne wybory, jasno podejmowane decyzje – dla wielu z nas taki stan rzeczy jest normalny. Trudno nam dopuścić do siebie myśl, że te procesy mogłoby coś zakłócić. Niestety, dla niektórych osób, także starszych, codziennością jest stan splątania. Czym jest splątanie? Czy to tylko zaburzenia świadomości, czy może coś więcej? Jak sobie radzić z opieką nad seniorem, który mierzy się z tą dolegliwością? Podpowiadamy!
Co to jest splątanie i jak wpływa na seniora?
Splątaniem nazywamy jakościowe zaburzenie świadomości. W jego przebiegu chory jest całkowicie przytomny i wybudzony, ale jego reakcje i zachowanie są chaotyczne i trudne do zrozumienia. Senior może zachowywać się nieadekwatnie do sytuacji, wręcz „dziwacznie” albo myśleć i mówić w sposób zupełnie nielogiczny. Splątanie jest więc stanem, w którym pacjent nie jest w stanie realnie postrzegać rzeczywistości, otoczenia, a nawet siebie samego. Źródłem tej dolegliwości mogą być choroby neurologiczne albo psychologiczne, ale to nie jedyne przyczyny. Do splątania może też dojść na skutek zatrucia, silnego odwodnienia, stresu, zaostrzenia objawów chorób przewlekłych czy ich nieodpowiedniego leczenia. Także urazy, zwłaszcza w obrębie głowy, mogą powodować niepokojące objawy. Są to na przykład:
- zaburzenia uwagi, pamięci i koncentracji,
- dezorientacja w czasie i miejscu,
- brak logiki lub chaos w wypowiedziach,
- nadpobudliwość ruchowa,
- urojenia i omamy.
Stan splątania może utrzymywać się nawet kilka dni – udokumentowane są sytuacje, w których trwał on dłużej. Po wszystkim senior nie pamięta, co się z nim działo.
Przyczyną splątania u osób starszych często jest po prostu starzenie się organizmu. Wraz z upływem lat liczba komórek nerwowych w mózgu spada, co prowadzi do osłabienia jego funkcji. Jednak splątanie może też świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. Mowa tu szczególnie o chorobach na tle neurologicznym, które uszkadzają mózg. Jest to chociażby udar mózgu, miażdżyca mózgu powodująca niedokrwienie i zmiany psychiczne, padaczka, urazy czaszki, krwotok podpajęczynówkowy.
Ryzyko płynące ze stanu splątania
Splątanie dotyczy głównie osób chorych neurologicznie albo psychicznie. Może dojść do niego na przykład po ostrym ataku padaczki albo podczas zaostrzenia objawów choroby psychicznej (schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej). Zdarza się, że wymienione schorzenia spowodują splątanie, ale nie dojdzie do poważniejszych zaburzeń świadomości. Dzieje się tak, gdy przyczyna, a więc choroba, nie jest jeszcze zbyt nasilona albo jest stanem przejściowym. Przykładem niech będą: przemijające niedokrwienie mózgu, krwotok podpajęczynówkowy bez utraty przytomności, początkowe etapy nowotworu mózgu, wstrząs (kardiogenny, septyczny, toksyczny) bez omdlenia, żółtaczka, nasilenie objawów nadczynności tarczycy. Warto też wspomnieć o silnym, krótkotrwałym stresie, niedotlenienie, przejściowa hipoglikemia, zatrucie pokarmem lub lekami.
Nawet krótkotrwałe, przemijające splątanie jest powodem do niepokoju. W niektórych przypadkach bowiem może być pierwszym objawem rozwijającej się śpiączki. Wtedy, w miarę rozwoju choroby, chwilowe splątanie przechodzi w majaczenie. Towarzyszą mu silne pobudzenie, przyspieszenie bicia serca, drgawki, poty, rozszerzenie źrenic. Senior może mieć halucynacje lub urojenia. Niestety, ten etap może prowadzić wprost do śpiączki.
Czy każdy epizod splątania wymaga pomocy lekarskiej? I tak, i nie. Jeżeli to nowa sytuacja, nie wiesz, co dzieje się z Twoim podopiecznym, a jego historia chorobowa zwiększa ryzyko wystąpienia śpiączki, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem. Dobrze jest też wiedzieć, jak można pomóc osobie starszej, zanim przyjedzie lekarz lub pogotowie. Jeśli natomiast splątanie powraca co jakiś czas, epizody są takie same (nie zachodzą zmiany w objawach czy samopoczuciu seniora), a chory został już zdiagnozowany, szybka pomoc nie jest konieczna. Przykład: rozpoznana i kontrolowana cukrzyca oraz wynikające z niej niedocukrzenia. Opiekunka lub sam senior jest sobie w stanie z nimi poradzić – zjeść coś słodkiego, wypić sok pomarańczowy. W takim przypadku wystarczy zgłosić epizod przy następnej wizycie lekarskiej.
Leczenie i profilaktyka splątania u osób starszych
Jak wygląda wizyta lekarska pacjenta ze splątaniem? Na samym początku lekarz upewni się, że nie ma bezpośredniego zagrożenia życia seniora. Wstępnie zbada, czy nie doszło do wstrząsu oraz czy objawy nie wskazują na rozwój śpiączki. Następnie zostaniecie wraz z podopiecznym skierowani do specjalisty – neurologa albo psychiatry. Zapewne konieczne będzie wykonanie dokładnego badania neurologicznego oraz badań dodatkowych: tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego. O dalszych krokach zdecyduje lekarz neurolog. Musi bowiem wykluczyć potencjalne niebezpieczne przyczyny splątania, jak udar, guz mózgu, krwiaki, wstrząśnienie mózgu. Często działa on wspólnie z psychologiem. W ten sposób jest w stanie orzec, czy splątanie nie jest początkowym objawem Alzheimera. Kolejny krok to wdrożenie leczenia. Ma ono na celu ustąpienie splątania, zapobieganie nawrotom i powstrzymanie postępu ewentualnych chorób przewlekłych.
Codzienna walka ze splątaniem to duże wyzwanie, zarówno dla seniora, jak i dla opiekunki pracującej w Niemczech. Pamiętaj: coś, co wydaje się naturalnym następstwem starzenia mózgu, nie zawsze musi nim być. Dlatego każdy epizod splątania dobrze jest konsultować z lekarzem. W niektórych przypadkach prowadzi ono do śpiączki, która jest realnym zagrożeniem życia. A na co dzień, podczas opieki, pamiętaj o tym, by:
- przypominać seniorowi o regularnym zażywaniu leków,
- szykować pełnowartościowe posiłki i zachęcać podopiecznego do picia wody,
- dbać o aktywność fizyczną i umysłową seniora,
- zapewnić mu spokój i możliwość odpoczynku,
- przestrzegać ustalonego, ramowego planu dnia i unikać przebodźcowania osoby starszej,
- dawać seniorowi poczucie bezpieczeństwa.
Opiekując się osobą starszą ze splątaniem, potrzebujesz nie tylko wiedzy teoretycznej, ale i praktycznej. Musisz wiedzieć, jak pomóc choremu przy zaostrzeniu objawów chorób i co robić, gdy pojawi się splątanie. W Veritas oferujemy Ci specjalne teoretyczne i praktyczne szkolenia, na których poznasz zasady reagowania w kryzysowych sytuacjach. Zapraszamy do kontaktu – z chęcią opowiemy Ci o nich nieco więcej.