Twój podopieczny ma problem w radzeniu sobie z własnymi emocjami? Nawet drobna rzecz jest w stanie wyprowadzić go z równowagi? Okazuje się, że nie są to rzadkie przypadki. Problemy na tle emocjonalnym bywają nieodłączną częścią procesu starzenia. Winę za to ponoszą zwłaszcza choroby neurodegeneracyjne oraz psychiczne. Wybuchy emocjonalne mogą być też spowodowane bólem czy poczuciem bezradności. Co opiekunka osoby starszej może zrobić w takiej sytuacji? Przeczytaj nasz tekst, a dowiesz się, jak pomóc seniorowi panować nad emocjami.
Dlaczego podopieczny reaguje tak gwałtownie?
Jeżeli reakcje seniora są coraz gwałtowniejsze i trudno Ci przewidzieć, co stanie się następnym razem, to znak że trzeba zacząć działać. Nie tylko dla Twojego własnego bezpieczeństwa, ale też dla komfortu podopiecznego. Być może nie jest on do końca świadomy tego, co robi i jak to na Ciebie wpływa. Warto więc zacząć od zrozumienia jego emocji i powodów, jakie się za nimi kryją. Wybuchy emocjonalne mogą być spowodowane bólem. Dzieje się tak chociażby w chorobach stawów, kiedy stały, uciążliwy ból prowadzi do frustracji i irytacji. Z kolei choroby otępienne sprawiają, że seniorowi trudno jest kontrolować własne reakcje. Do głosu dochodzą zaburzenia emocjonalne, które mogą skutkować nawet agresją. U starszej osoby może się też rozwijać lęk, a nawet depresja. Starzeniu często towarzyszą obawy o przyszłość, strach przed samotnością i śmiercią, a także zmartwienie stanem zdrowia. Dochodzi do tego bezradność, spowodowana coraz mniejszą sprawnością fizyczną.
Emocje, z jakimi zmaga się senior, często mają więc swoje źródło w problemach zdrowotnych – fizycznych oraz psychicznych. To jednak nie wszystko. Warto zwrócić uwagę, w jakiej sytuacji społecznej jest aktualnie podopieczny. Czuje się odizolowany od innych? Nie rozumie dzisiejszego świata, ciągle wraca do przeszłości? A może przeżył niedawno bolesną stratę małżonka, przyjaciela, brata lub siostry? Dobrze jest podejść do osoby starszej ze zrozumieniem, nawet jeśli jej wybuchy emocjonalne Cię ranią. Staraj się być spokojna i cierpliwa, nie reaguj gwałtownie. Na początek wystarczy, że wysłuchasz tego, co senior ma do powiedzenia i nie będziesz mu przerywać. Czasami samo wypowiedzenie swoich frustracji na głos pomaga w opanowaniu emocji.
Wybuchy emocjonalne czy już agresja?
Może się zdarzyć, że wybuch emocji przerodzi się w agresywne zachowania. Jest to prawdopodobne zwłaszcza u osób z chorobami otępiennymi czy zaburzeniami psychicznymi. W takim przypadku trzeba łagodnie, lecz stanowczo zaznaczyć granice. Daj seniorowi do zrozumienia, że nie akceptujesz agresji, ale nie chcesz zaogniać konfliktu. Kluczem do sukcesu będzie zachowanie dystansu – zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego. Utrzymaj odpowiednią odległość, tak, byś czuła się bezpiecznie. Obserwuj podopiecznego uważnie i staraj się wychwycić chwilę, w której emocje biorą nad nim górę. Wtedy postaraj się spokojnie i szybko opanować sytuację. Nie panikuj, na chwilę odsuń od siebie własne emocje. Jeżeli sytuacja szybko eskaluje i staje się niebezpieczna, poproś zaufaną osobę o pomoc.
Techniki relaksacyjne dla uspokojenia emocji
Po początkowym opanowaniu sytuacji warto przyjrzeć się emocjom seniora i pomóc mu je wyciszyć. Przydadzą się sprawdzone techniki relaksacyjne, takie jak:
- Trening Jacobsona – inaczej progresywna relaksacja mięśni, polegająca na świadomym napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych partii ciała.
- Trening autogenny Schulza – wykonywany w pozycji leżącej. Polega na skupieniu się na fragmentach ciała i na wywoływaniu w nich (myślami) uczucia ciężaru, ciepła lub zimna.
- Głębokie oddychanie – czyli oddychanie przeponą. To szybki sposób na opanowanie stresu lub lęku.
- Medytacja – w tym ćwiczeniu chodzi o skupienie na „tu i teraz”, skierowanie uwagi do wnętrza swojego ciała i świadomy oddech.
- Joga – czyli jednoczesna praca z ciałem i oddechem. Regularne zajęcia z jogi dla seniorów pozwalają zmniejszyć napięcie w ciele i zredukować skutki stresu oraz nadmiernych emocji.
- Aromaterapia – odpowiedni zapach wprowadzi osobę starszą w stan relaksu. Warto w tym celu zastosować olejek tymiankowy, szałwiowy, jałowcowy lub eukaliptusowy. Pamiętaj, że zbyt duża ilość olejku może podrażnić drogi oddechowe.
- Relaksacja – słuchanie uspokajającej muzyki lub spędzenie kilku minut w całkowitej ciszy.
Niezależnie od tego, którą metodę relaksacyjną wybierzesz dla podopiecznego, zadbaj o towarzyszącą jej atmosferę spokoju i akceptacji. Dzięki temu senior będzie mógł się odprężyć i odzyskać równowagę emocjonalną.
Zdrowie psychiczne a wybuchy emocjonalne
Pamiętaj, że u każdego podopiecznego reakcje emocjonalne mogą wyglądać inaczej. To, co dla jednego seniora będzie niewarte uwagi, dla drugiego stanie się powodem wybuchu złości czy frustracji. Dlaczego tak się dzieje? Z prostego powodu: każda osoba starsza ma inny charakter, doświadczyła w życiu innych rzeczy i w odmienny sposób radzi sobie z rzeczywistością. Bagaż doświadczeń, który dźwiga senior, może pomagać mu w opanowaniu emocji, lub wręcz przeciwnie – przeszkadzać w tym. Dlatego w niektórych przypadkach warto rozważyć pomoc psychologiczną. Niestety, wciąż jeszcze wielu seniorów wzbrania się przed wizytą u specjalisty. Postrzegają ją jako powód do wstydu, obawiają się tego, co powiedzą ludzie, utrzymują, że przecież nie są chorzy. Skupiają się na samej wizycie, a nie na tym, co mogą dzięki niej osiągnąć. Dopiero po pierwszej konsultacji pojawia się zrozumienie. Osoba starsza uświadamia sobie, że potrzebuje wsparcia i chce, żeby w jej życiu działo się lepiej.
Kiedy zatem warto szukać pomocy specjalisty? Przede wszystkim w sytuacji, gdy wybuchy emocjonalne u podopiecznego zdarzają się coraz częściej, a Ty mimo usilnych starań nie możesz nic zdziałać. Zacznij od rozmowy z lekarzem. Gwałtowne zmiany nastroju mogą być spowodowane poważnymi problemami zdrowotnymi. Na samym początku dobrze jest zbadać, czy osoba starsza nie cierpi na demencję, depresję, zaburzenia lękowe albo inne schorzenia neurodegeneracyjne. Specjalista dobierze właściwe leczenie; może też zasugerować psychoterapię. Im wcześniej uda się zdiagnozować problemy podopiecznego, tym szybsza i bardziej efektywna będzie kuracja – a opieka nad seniorem będzie stopniowo coraz łatwiejsza.