Wraz z wiekiem organizm człowieka ulega wielu przemianom. Niektóre z nich skutkują odczuwaniem przez seniora tak zwanych dolegliwości wieku starczego. Jedną z nich jest podwyższony poziom cholesterolu. Choć sam cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jego nadmiar – zwłaszcza tzw. „złego” cholesterolu – może prowadzić do poważnych schorzeń. W artykule wyjaśniamy, czym jest cholesterol, opisujemy jego rodzaje oraz objawy nadmiaru w organizmie, a także podsuwamy sposoby, w jakie opiekunka może pomóc seniorowi w kontrolowaniu tego problemu.
Czym jest cholesterol?
Cholesterol to tłuszczowa substancja obecna w każdej komórce naszego ciała. Jest niezbędny do produkcji hormonów, witaminy D oraz kwasów żółciowych, które wspomagają trawienie tłuszczów. Nasz organizm sam wytwarza około 75% potrzebnego cholesterolu, głównie w wątrobie (nazywa się on cholesterolem endogennym), a pozostałe 25%, czyli cholesterol egzogenny, dostarczamy wraz z pożywieniem. Problem pojawia się wówczas, gdy poziom cholesterolu we krwi przekracza normę. Jego nadmiar może odkładać się w naczyniach krwionośnych. Wysoki cholesterol może prowadzić do miażdżycy.
W mowie potocznej często mówi się o „dobrym” i „złym” cholesterolu. Chodzi o rozróżnienie dwóch jego rodzajów:
- LDL (Low-Density Lipoprotein) – to tzw. „zły” cholesterol. Odpowiada za transport cholesterolu z wątroby do komórek. Gdy jest go za dużo, odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych, tworząc blaszki miażdżycowe.
- HDL (High-Density Lipoprotein) – czyli „dobry” cholesterol. Przenosi nadmiar cholesterolu z komórek z powrotem do wątroby, gdzie zostaje rozłożony i usunięty z organizmu.
Normy cholesterolu całkowitego wynoszą poniżej 200 mg/dl (5,2 mmol/l). Dla zdrowia kluczowe jest utrzymanie niskiego poziomu LDL (poniżej 100 mg/dl). Poziom HDL może być wyższy (więcej niż 40 ml/dl dla mężczyzn i 50 mg/dl dla kobiet), ale w przypadku seniorów trzeba regularnie kontrolować oba wskaźniki.
Objawy wysokiego cholesterolu u osoby starszej
Wysoki cholesterol zazwyczaj nie daje wyraźnych objawów, co czyni go podstępnym zagrożeniem. Niemniej jednak z czasem u podopiecznego mogą wystąpić symptomy, na które warto zwrócić szczególną uwagę. Są to:
- chroniczne zmęczenie,
- bóle nóg podczas chodzenia (objaw miażdżycy kończyn dolnych),
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- żółtawe guzki skórne (kępki żółte) – zwykle wokół powiek,
- problemy z pamięcią i koncentracją.
Seniorzy często tłumaczą takie objawy wiekiem, ale mogą być one sygnałem do wykonania badań krwi i kontroli poziomu cholesterolu. Warto pamiętać, że w podeszłym wieku poziom cholesterolu może wzrastać. Nie u wszystkich jednak tak się dzieje – u niektórych seniorów utrzymuje się na tym samym poziomie albo wręcz maleje. Pilnowanie tego procesu jest bardzo ważne. Cholesterol, a zwłaszcza jego nadmiar, odgrywa kluczową rolę w zdrowiu i kondycji serca. Wysoki cholesterol prowadzi do tworzenia się blaszek miażdżycowych w tętnicach, co jest pierwszym krokiem do rozwoju miażdżycy. Blaszki te zamykają powoli światło tętnic, utrudniając przepływ krwi i zwiększając ryzyko zawału serca i udaru.
Wysoki cholesterol: leczenie i zapobieganie
W leczeniu wysokiego cholesterolu kluczowe są: odpowiednia dieta, aktywność fizyczna oraz – jeśli zaleci lekarz – farmakoterapia. Zacznijmy jednak od początku. Posiłki, które je senior, powinny być lekkostrawne, zróżnicowane i bogate w składniki wspierające układ krążenia. Do polecanych produktów należą:
- wyroby mleczne o niskiej zawartości tłuszczu : mleko odtłuszczone, jogurty, sery. Są one bogate w wapń i białko, a przy tym mają ograniczoną zawartość tłuszczów nasyconych,
- chude mięso i drób, takie jak kurczak, indyk, chuda wieprzowina i wołowina,
- ryby, wbrew pozorom te tłuste, jak łosoś, makrela, śledź i sardynki, mają dużo zdrowych kwasów tłuszczowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu,
- owoce i warzywa, właściwie bez ograniczeń,
- rośliny strączkowe: fasola, soczewica, ciecierzyca,
- produkty pełnoziarniste: chleb, płatki owsiane, ciemny ryż i makaron,
- orzechy i nasiona,
- oleje roślinne : oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej z awokado, olej lniany. Warto stosować je do posiłków, ale z umiarem,
- produkty sojowe : tofu czy mleko sojowe mogą być dobrym zamiennikiem produktów mlecznych w diecie bezmlecznej lub bezlaktozowej,
- zielona herbata: ma w składzie przeciwutleniacze, które pomagają obniżyć zły cholesterol.
Z diety trzeba natomiast wyeliminować:
- tłuste mięso i wędliny a także podroby,
- margaryny, fast foody, gotowe dania, sklepowe słodycze i przekąski ( zawierają dużo tłuszczów trans),
- masło i smalec,
- żółtka jaj,
- tłuste wyroby mleczne,
- smażone potrawy,
- olej palmowy i kokosowy.
Oprócz diety ważna jest również aktywność fizyczna. Nawet umiarkowany ruch, jak codzienny spacer, gimnastyka czy jazda na rowerze stacjonarnym ma ogromny wpływ na metabolizm tłuszczów. Ważne, by ćwiczenia odbywały się regularnie i były dostosowane do możliwości zdrowotnych seniora. W niektórych przypadkach potrzebne są leki – warto więc skonsultować podopiecznego z lekarzem. Specjalista może przepisać tabletki na cholesterol na receptę, najczęściej statyny, a także zalecić regularne badania.
Jak opiekować się seniorem, który ma wysoki cholesterol?
Jako opiekunka pracująca w Niemczech przebywasz z podopiecznym przez większość dnia. Masz zatem wpływ na to, jak wygląda jego codzienna aktywność, posiłki i tryb życia. Warto więc wykorzystać te możliwości do wsparcia zdrowia seniora – zwłaszcza, jeśli w grę wchodzi wysoki cholesterol. Jak możesz to zrobić? Przede wszystkim zachęcaj podopiecznego do zdrowego jedzenia. Planuj i przygotowuj posiłki zgodnie z zaleceniami lekarza i dietetyka. Unikaj tłustych, smażonych potraw, a dania gotuj na parze albo piecz w piekarniku. Uważnie czytaj też etykiety: w wielu produktach kryje się dodatkowy, szkodliwy tłuszcz. Kolejną ważną kwestią jest zachęcanie osoby starszej do aktywności. Codzienne spacery, wspólne ćwiczenia czy wyjścia na świeże powietrze nie tylko redukują podwyższony cholesterol, ale też poprawiają samopoczucie seniora. Zadbaj o to, aby podopieczny regularnie zażywał przepisane leki, przypominaj o wizytach kontrolnych i monitoruj jego zdrowie. A przede wszystkim bądź dla niego emocjonalnym wsparciem. Seniorzy często bagatelizują zalecenia lekarzy, reagują negatywnie na zmiany albo są zniechęceni długotrwałym leczeniem. Ty – opiekunka – możesz motywować osobę starszą do dbania o zdrowie i wspierać ją w codziennych wyzwaniach.
Wysoki cholesterol to poważny, choć często bagatelizowany problem seniorów. Dzięki odpowiedniej diecie, umiarkowanej aktywności fizycznej i wsparciu opiekunki możliwe jest skuteczne obniżenie jego poziomu i poprawa jakości życia osoby starszej.