Problemy z pamięcią u osób starszych często uważa się za normalny objaw starzenia. Oczywiście w podeszłym wieku organizm nie funkcjonuje już tak dobrze jak dawniej. Jednak postępujące zaniki pamięci mogą być oznaką demencji. Jest to choroba mózgu – gdy schorzenie się rozwija, mózg się kurczy. Demencja starcza nie oznacza więc jedynie utraty pamięci. Chory zapomina też wielu nabytych umiejętności i często zachowuje się nieracjonalnie. Jak pomóc podopiecznemu z demencją i poradzić sobie z trudnym zachowaniem?
Co to jest demencja starcza?
Demencja starcza to choroba, w której dochodzi do znacznego obniżenia sprawności umysłowej. Pojawiają się kłopoty z pamięcią, trudności w logicznym myśleniu i rozumieniu. Warto wiedzieć, że na demencję chorują zwykle osoby powyżej 65. roku życia, ale zdarzają się również młodsi pacjenci. Im podopieczny jest starszy, tym większe ryzyko, że zachoruje. Schorzenie to ma postępujący przebieg i składa się z trzech etapów:
Etap 1 – senior ma niewielkie problemy z pamięcią, które na tym etapie często zrzuca się na karb wieku. Osobie starszej trudno zapamiętać imiona i nazwiska, nazwy przedmiotów, hasła czy numery telefonów. Staje się wycofana, nie podejmuje aktywności, ogranicza kontakty z ludźmi.
Etap 2 – bliscy seniora oraz jego opiekun zaczynają dostrzegać symptomy choroby. Problemy z pamięcią nasilają się. Osoba starsza ma trudność z przyswajaniem nowych informacji, komunikowaniem się z innymi. Czasami nie rozpoznaje miejsca, w którym się znajduje i nie wie, jak wykonać podstawowe, codzienne czynności.
Etap 3 – osoba chora traci kontakt z rzeczywistością i z otoczeniem. Nie rozpoznaje najbliższych i tych, z którymi widzi się codziennie. Senior jest całkowicie niesamodzielny, wymaga stałej opieki i kontroli. Opiekunka lub rodzina muszą pomagać mu w myciu, ubieraniu i jedzeniu. Na tym etapie pojawiają się omamy, urojenia, krzyki nocne.
Na każdym z powyższych etapów mogą wystąpić u chorego zaburzenia zachowania. Są one różne, w zależności od tego, który fragment mózgu uległ uszkodzeniu. Mogą to być: zaburzenia funkcjonowania społecznego, apatia, drażliwość, a nawet agresja. Chory zachowuje się agresywnie albo obraźliwie. Może wykonywać normalne czynności, jak golenie albo czesanie, ale o wiele za często. Osoby z demencją starczą mają też problem z dostosowaniem ubioru do pogody i pory roku. Oprócz tego chorzy podopieczni mogą wędrować bez żadnego celu po domu albo wychodzić na zewnątrz.
Jak demencja starcza wpływa na zachowanie seniora
Opieka nad seniorem z demencją to ogromna odpowiedzialność. Trzeba cały czas pamiętać o zapewnieniu mu bezpieczeństwa. Tylko jak to zrobić, jeśli podopieczny chce za wszelką cenę wyjść z domu, bo wydaje mu się, że musi iść do szkoły? Jak pomóc osobie starszej, która na każdą propozycję – czy to umycia się, czy zjedzenia obiadu – reaguje agresją? Jako opiekunka osoby starszej dbasz o to, żeby Twój podopieczny był najedzony, odpowiednio ubrany i bezpieczny. W przypadku osoby z demencją jest to dużo trudniejsze. Nie należy jednak pozwalać na kontynuację niebezpiecznego zachowania. Wiąże się to bowiem z zagrożeniem zdrowia, a nawet życia.
Zaburzenia zachowania seniorów z demencją to na przykład: depresja, stany lękowe, urojenia i halucynacje. Jak się one objawiają? Kiedy osoba starsza traci kontakt z rzeczywistością, zaczynają się niczym nieuzasadnione obawy. Chory może bać się czegoś lub kogoś, powtarzać, że ktoś go goni, prześladuje. Może widzieć coś, czego tak naprawdę nie ma. Podopieczny z demencją starczą nie rozumie już świata, w którym żyje i nie może sobie z tą sytuacją poradzić. Warto wspomnieć, że zachowania seniora są z jego punktu widzenia normalne. To opiekun widzi je jako uwarunkowane chorobą. A tak naprawdę wszystkie wizje, omamy i zaniki pamięci są spowodowane uszkodzeniami neuronów w mózgu. Struktury te nie są w stanie się odbudować, więc jeśli obumrą, nie zostaną zastąpione nowymi. W ten sposób postępują choroby otępienne.
Demencja u osób starszych: jak radzić sobie z podopiecznym
Co Ty, jako opiekunka, możesz zrobić, żeby podopieczny z demencją poczuł się bezpiecznie? Przede wszystkim nie przekonywać go, że to co czuje lub widzi, nie jest prawdą. Choroba sprawia, że dla niego wszystko to jest rzeczywistością. Znajdź więc takie rozwiązanie, które udowodni seniorowi, że rozwiązałaś jego problem. W kuchni jest pająk? „Złap” go i wynieś. Podopieczny słyszy pod łóżkiem dziwne chrobotanie? Zainteresuj się nimi i powiedz, że to muszą być myszy i Ty zaraz je wypędzisz. Spraw, by chory poczuł, że ma w Tobie oparcie. Zawsze postępuj delikatnie i z wyczuciem, a oboje szybko się uspokoicie i pokonacie kryzysową sytuację. Oczywiście wymyślenie na szybko rozwiązania niekiedy nie będzie proste. Warto więc już na początku dobrze poznać seniora, przekonać się, jakie argumenty na niego działają, a z czasem okaże się to dużo łatwiejsze.
Jeśli senior jest jeszcze na wczesnym etapie demencji, możesz skierować jego uwagę na coś innego. Niech to będzie atrakcyjna dla niego rzecz lub zajęcie – wtedy szybciej się uspokoi. Jeżeli jednak nie uda Ci się od razu rozpoznać powodu zachowania seniora, problem będzie rósł. W tym przypadku pomoże jedynie jak najszybsza odpowiedź na potrzeby podopiecznego. Pamiętaj, że osoba starsza swoim zachowaniem nikomu nie chce zrobić na złość. Ona chce Ci przekazać, że dzieje się coś (dla niej) złego i prosi Cię, żebyś jej pomogła. Jeśli jesteś tego świadoma, łatwiej Ci będzie poradzić sobie z najtrudniejszymi sytuacjami.