Jednym z najważniejszych zadań opiekunki jest dbanie o to, by podopieczny dobrze się odżywiał. Gotowanie staje się więc nie tylko codziennym obowiązkiem, ale też wyrazem troski o zdrowie i dobre samopoczucie seniora. Warto wiedzieć, że wraz z upływem lat zmieniają się potrzeby żywieniowe. Podopieczny może wymagać specjalistycznej diety, mieć inne preferencje smakowe czy nie tolerować niektórych składników. Dziś sprawdzimy, co oznacza zdrowe odżywianie w kontekście osób starszych i jak gotować dla nich posiłki. Zapraszamy do lektury!
Najważniejsze elementy zdrowej diety seniora
Osoby starsze często zmagają się z różnymi chorobami i dolegliwościami. Do najpopularniejszych problemów zdrowotnych w podeszłym wieku należą: cukrzyca, nadciśnienie, dolegliwości żołądkowo-jelitowe i osteoporoza. Dlatego komponując dietę dla podopiecznego, warto wziąć pod uwagę choroby, na które ten cierpi. Dla każdego bowiem zdrowe odżywianie może oznaczać coś innego. Istnieje jednak kilka zasad, jakich zawsze warto przestrzegać. W diecie powinny się znaleźć:
- Białko: konieczne do utrzymania masy mięśniowej na w miarę stabilnym poziomie. Wraz z wiekiem ulega ona zmniejszeniu, dlatego dobrze jest zadbać o podaż białka w diecie. Znajdziesz je przede wszystkim w mięsie (drobiu, rybach), jajach, roślinach strączkowych i nabiale.
- Błonnik: odpowiada za prawidłową pracę jelit. Jego dostarczanie jest ważne zwłaszcza w przypadku zaparć, które są częstym problemem osób starszych. Do diety warto włączyć pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa oraz owoce.
- Tłuszcze: najlepszym wyborem będą tłuszcze roślinne, jak oliwa z oliwek i olej rzepakowy. Tłuszcze zwierzęce, czyli na przykład masło, należy stosować w ograniczonych ilościach. Wyklucz natomiast całkowicie tłuszcze trans, obecne w wysoko przetworzonych produktach.
- Witaminy i minerały: w podeszłym wieku wzrasta zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze. Należą do nich chociażby: witamina D i B12, wapń oraz potas. Aby dostarczyć je do organizmu seniora, postaw na warzywa, owoce, ryby, orzechy i nasiona.
Niestety, wiele osób starszych ma niską świadomość na temat zdrowego odżywiania. Wybierają więc te produkty i posiłki, do których przyzwyczaili się przez lata. Często są one źle zbilansowane, a jedzenie w ten sposób przez dłuższy czas może prowadzić do niedożywienia. Dla lepszego zdrowia warto zatem spróbować wyeliminowania kilku nawyków. Mowa chociażby o dużych ilościach soli w posiłkach, stosowaniu tłuszczów utwardzanych (margaryna, smalec), jedzeniu konserw i słonych wędlin, produktów mlecznych i słodyczy. Dobrym ruchem jest też zamiana 2-3 obfitych posiłków na 4-5 mniejszych.
Zdrowe odżywianie a potrzeby podopiecznego
Powyższe zasady nie brzmią skomplikowanie. Wiele opiekunek jednak doskonale wie, że wprowadzenie ich w życie bywa dużym wyzwaniem. Często oznacza to walkę z dotychczasowymi nawykami seniora, a także z jego ograniczeniami zdrowotnymi. Podopieczny może mieć bowiem braki w uzębieniu, które utrudniają mu gryzienie i żucie, a w efekcie zaburzają trawienie. W podeszłym wieku zmniejsza się też produkcja śliny i soków trawiennych ułatwiających ten proces. Dodatkowo u seniora zwalnia perystaltyka jelit, a zaburzenia zmysłu węchu i smaku zniechęcają do jedzenia.
Kolejną trudnością może być fakt, że dieta dla seniora musi być dostosowana do jego potrzeb zdrowotnych. Jeżeli podopieczny choruje na cukrzycę, powinien jeść posiłki o niskim indeksie glikemicznym, które obniżają poziom cukru we krwi. Zdrowe menu będzie składać się z produktów pełnoziarnistych, białka i warzyw; należy natomiast unikać słodyczy, cukrów prostych, przetworzonych węglowodanów i słodkich napojów gazowanych. W przypadku nadciśnienia trzeba unikać nadmiaru soli, a zamiast mieszanek przypraw używać ziół. Przyda się też zwiększona podaż potasu – ten pierwiastek znajdziesz w bananach, ziemniakach i pomidorach. Dla seniora, który cierpi na osteoporozę, zdrowe odżywianie będzie oznaczać dietę bogatą w wapń i witaminę D. Natomiast przy problemach żołądkowo-jelitowych niezbędne okażą się lekkostrawne, gotowane i pieczone dania.
Jeżeli Twój podopieczny ma poważne problemy zdrowotne, nie układaj przepisów ani diety dla seniora samodzielnie. W takim przypadku najlepiej będzie skonsultować się z lekarzem albo dietetykiem. Niektóre schorzenia wymagają specjalnej diety, zdarza się też, że pewne leki wpływają na apetyt i proces trawienia. Każda zmiana w menu powinna więc być omówiona ze specjalistą, tak by wykluczyć ewentualne interakcje czy skutki uboczne lekarstw.
Jakie posiłki gotować dla osoby starszej?
Aby należycie zadbać o zdrowie seniora, trzeba gotować mu lekkie, zdrowe posiłki. Nie jest to jednak tak proste, jak mogłoby się wydawać. W grę wchodzą wieloletnie przyzwyczajenia, a i sama kuchnia niemiecka nie należy do najlżejszych. Co w takiej sytuacji możesz zrobić?
- Zamień białe pieczywo na pełnoziarniste, a czerwone mięso na białe (drobiowe).
- Stopniowo wprowadzaj do posiłków coraz więcej warzyw.
- Dwa razy w tygodniu podaj na obiad ryby bogate w kwasy omega-3.
- Zamiast kupować gotowe mieszanki przypraw – mieszaj ze sobą świeże lub suszone zioła.
- Podawaj seniorowi lekkostrawne zupy-kremy Jest to dobre rozwiązanie zwłaszcza w przypadku osób, które mają problemy z gryzieniem i żuciem.
- Ogranicz słodycze, a zamiast batoników czy ciastek proponuj osobie starszej owoce.
- Zachęć seniora do zmniejszenia ilości wypijanej kawy i herbaty. W zamian podaj mu wodę niegazowaną i rozcieńczone soki owocowe.
- Ustal harmonogram posiłków i trzymaj się go, a także zadbaj o miłą atmosferę w trakcie jedzenia.
- Miej na uwadze upodobania podopiecznego; co jakiś czas ugotuj mu jego ulubioną potrawę (jeśli to konieczne, w wersji „odchudzonej”).
Zdrowe odżywianie powinno być dla seniora przyjemnością. Dlatego po wyeliminowaniu wszystkich przeszkód fizjologicznych (trudności w połykaniu, problemów trawiennych) zadbaj o to, aby posiłek był atrakcyjnie podany i smaczny. Dobrym pomysłem są wszelkie zdrowe i lekkie przekąski, jak jogurt naturalny z owocami, hummus z warzywami, sałatka. Pamiętaj, by dopasować dietę podopiecznego do jego potrzeb i preferencji. Dzięki temu dbanie o zdrowe żywienie osoby starszej stanie się prostsze.