Osoby w podeszłym wieku często zmagają się z postępującymi problemami zdrowotnymi. Wielu seniorów skarży się na osłabienie, niższą sprawność fizyczną i mniejszą siłę mięśni. Objawy te, choć na pierwszy rzut oka zupełnie normalne w starszym wieku, świadczą o pewnym schorzeniu. Jest to zespół kruchości (z angielskiego frailty syndrome), który dotyka coraz więcej osób starszych. Warto więc dowiedzieć się o nim nieco więcej.
Czym jest zespół kruchości?
W medycynie zespół kruchości jest znany także pod nazwą „zespołu wyczerpania rezerw”, a także wątłości starczej. Występuje zwykle wśród osób po 65. roku życia i wbrew pozorom jest powszechnie spotykana. Skąd jednak się bierze? Wraz z wiekiem organizm człowieka posiada coraz mniej rezerw siły i odporności. Nie chodzi tutaj jedynie o siłę fizyczną, ale także o umiejętność radzenia sobie z czynnikami stresogennymi. Poczucie obniżonej wydolności sprawia, że osoba chora jest bardziej podatna na następstwa schorzenia. Zespół kruchości można leczyć, ale postępowanie wymaga całościowego podejścia do osoby chorej. Powinna ona być otoczona długoterminową, kompleksową opieką. Jeśli więc zauważysz u swojego podopiecznego niepokojące objawy, zaproponuj mu wizytę u lekarza. Wczesne rozpoznanie choroby to większa szansa na stopniową poprawę jakości życia seniora.
Wyróżniamy trzy etapy zaawansowania zespołu kruchości:
- Etap wczesny: to czas, gdy rezerwy organizmu osoby starszej są jeszcze na względnie dobrym poziomie. Ich poziom szybko się wyrównuje i wystarczy, by radzić sobie z niewielkim stresem czy bólem. Chory potrzebuje jedynie pomocy w bardziej zaawansowanych czynnościach, takich jak wykonywanie prac domowych, gotowanie, poruszanie się po mieście czy zarządzanie domowym budżetem.
- Etap średniozaawansowany: w tej fazie ograniczenia stają się już bardziej widoczne. Samodzielność i sprawność seniora jest coraz mniejsza, a on sam wymaga wsparcia w wielu prostszych czynnościach; także w utrzymaniu higieny osobistej.
- Etap późny: odnosi się do osób z poważnymi ograniczeniami sprawności i samodzielności. W grę wchodzą tutaj również poważne zachorowania, także ze skutkiem śmiertelnym. Chorzy wymagają pomocy w podstawowych czynnościach, a często też wyręczania.
Objawy zachorowania i jego skutki
Jak opiekunka osoby starszej może rozpoznać zespół kruchości? Warto być wyczulonym na takie objawy, jak:
- nagła, niezamierzona utrata wagi,
- zmniejszająca się chęć do aktywności fizycznej,
- wolniejsze ruchy, ostrożny chód,
- słabszy uścisk rąk,
- ciągłe zmęczenie mimo niewielkiej ilości ruchu,
- niewielkie problemy z pamięcią,
- zmiany nastroju, uczucie osamotnienia, wzmagający się lęk.
Osoby starsze, które cierpią na zespół kruchości, niechętnie wychodzą z domu. Jeżeli więc Twój podopieczny po raz kolejny z rzędu odmawia pójścia na spacer, warto przyjrzeć się temu bliżej. Zamykanie się w czterech ścianach skutkuje ograniczeniem kontaktów towarzyskich, co może prowadzić do obniżenia nastroju i do poczucia samotności. Te z kolei skutkują brakiem motywacji do jakiejkolwiek aktywności, przez co problem staje się coraz poważniejszy. Nieleczony zespół kruchości może prowadzić do niekontrolowanych upadków, unieruchomienia, a także izolacji społecznej i uzależnienia od pomocy innych osób. W niektórych przypadkach konieczna jest hospitalizacja. Na szczęście chorobie tej można zapobiegać albo chociaż znacznie ograniczyć jej postęp.
Leczenie zespołu kruchości u seniora
Profilaktykę choroby takiej jak zespół kruchości dobrze jest zacząć najwcześniej, jak tylko się da – nawet jeśli Twój podopieczny nie przejawia jeszcze jej symptomów. Zadbaj więc o zdrową dietę seniora (przede wszystkim o dużą podaż białka), by nie dopuścić do niedożywienia. Zachęcaj go też do podejmowania aktywności fizycznej. Lekarze zalecają minimum pół godziny ruchu, pięć dni w tygodniu. Wybierz taką aktywność, która sprawi podopiecznemu przyjemność: niech będzie to chociażby codzienny spacer i lekka, parominutowa gimnastyka. W opiece nad osobą niepełnosprawną i w wysokim stadium zespołu kruchości taki ruch wystarczy. Jeśli jednak stan zdrowia seniora na to pozwala, do treningów można dołączyć nordic walking, jazdę na rowerze, pływanie, chodzenie na bieżni. Warto, by osoba starsza była pod opieką fizjoterapeuty.
Do obowiązków opiekunki osób starszych należy też pamiętanie o regularnych badaniach profilaktycznych. Bardzo ważne jest leczenie chorób przewlekłych we wczesnym stadium rozwoju. Zaproponuj też seniorowi wizytę u okulisty i laryngologa, by skontrolować i skorygować ewentualne problemy ze wzrokiem i słuchem. Dobrym ruchem będzie podsuwanie osobie starszej propozycji aktywności umysłowych: krzyżówek, rebusów, sudoku, gier planszowych. I przede wszystkim zachęcaj seniora, by wychodził do ludzi, spotykał się z rodziną oraz przyjaciółmi. Zachowanie umysłu i ciała w dobrej kondycji to podstawa do walki z zespołem kruchości.