Upadek to rzecz zwyczajna – może przydarzyć się każdemu, niezależnie od wieku. Jednak to, co dla dzieci i młodych ludzi oznacza jedynie chwilę bólu, dla seniorów może być bardzo groźne. Upadki osób starszych kończą się niekiedy poważnymi urazami fizycznymi, ale nie tylko. Konsekwencją bolesnej utraty równowagi bywa też zespół poupadkowy. Czym on jest i jak pomóc seniorowi, który go doświadcza?
Upadki osób starszych – najczęstsze przyczyny
Na pierwszy rzut oka upadek jest niegroźny. W przypadku osób starszych może jednak mieć poważne konsekwencje. Powodem jest przede wszystkim słabszy układ kostny. Szkielet osoby starszej jest delikatniejszy, bardziej kruchy i podatny na urazy. Również podopieczni chorujący na przewlekłe schorzenia powinni mieć się na baczności. Ryzyko powikłań poupadkowych wzrasta przy chorobach neurologicznych, schorzeniach układu sercowo-naczyniowego oraz zespołach metabolicznych. Także zmieniona postawa seniora (wychylenie do przodu) sprzyja groźnym upadkom.
Nie bez znaczenia pozostają też leki, które zaburzają poczucie równowagi. Opiekun osoby starszej powinien więc zachować czujność. Zdarza się, że senior błędnie ocenia swoje możliwości ruchowe oraz daną sytuację. W efekcie podejmuje się zadania, które jest ponad jego siły. W takim momencie właśnie może dojść do groźnego upadku. Jeśli ten już się wydarzy, osoba poszkodowana powinna być przebadana przez lekarza. Specjalista sprawdzi, czy nie doszło do urazu fizycznego (złamania, skręcenia, stłuczenia, otarcia), a także psychicznego, jakim jest zespół poupadkowy.
Zespół poupadkowy i jego konsekwencje
Czym tak naprawdę jest zespół poupadkowy? Mówiąc wprost, jest to szereg zmian, jakie zachodzą w zachowaniu seniora, spowodowane lękiem przed upadkiem. Podopieczny, który się przewrócił, może obawiać się kolejnego takiego zdarzenia. Boi się też konsekwencji: pobytu w szpitalu, bolesnej, długiej rehabilitacji, utraty sprawności i samodzielności. Warto jednak wiedzieć, że lęk ten często jest przesadzony. Na dodatek nie zawsze jest konsekwencją własnych doświadczeń. Zdarza się, że senior usłyszy o kimś, kto nieszczęśliwie upadł, i sam zaczyna żyć w strachu.
Gdy podopieczny boi się upadku, staje się bardziej ostrożny. Łatwiej mu więc uniknąć ewentualnych urazów. I choć mogłoby się wydawać, że jest to korzystna zmiana, to zespół poupadkowy niesie za sobą konsekwencje dużo poważniejsze, niż ewentualny upadek. Prowadzi bowiem do stałego poczucia lęku. Chory zaczyna ograniczać aktywność, poruszać się ostrożnie, powoli i niepewnie. Unika też wychodzenia z domu, niechętnie odnosi się do propozycji ćwiczeń fizycznych. Coraz większy strach przed upadkiem sprawia, że osoba starsza mniej chodzi, a w skrajnych przypadkach może nawet nie chcieć wstać z łóżka. Nie pozostaje to bez wpływu na zdrowie seniora. Konsekwencje postępującego zespołu poupadkowego to:
- Osłabienie mięśni, kości i stawów – układ ruchu potrzebuje treningów. Bez tego mięśnie zaczynają zanikać, a cały układ kostny staje się słabszy. To może prowadzić do kolejnych upadków.
- Słabszy układ odpornościowy, krwionośny i oddechowy – ruch pobudza je do pracy, przez co cały organizm lepiej funkcjonuje. Gdy aktywności zabraknie, dochodzi do spadku odporności i większej podatności na choroby.
- Schorzenia psychiczne – ciągłe odczuwanie lęku prowadzi do wystąpienia zaburzeń lękowych, a izolowanie się od świata może spowodować depresję.
- Rozwój odleżyn – jeśli podopieczny ze strachu przed upadkiem ciągle leży w łóżku, naraża się na powstanie bolesnych odleżyn, które są zagrożeniem dla zdrowia.
- Zaniedbanie rehabilitacji – jeżeli osoba starsza z jakichkolwiek powodów musi przechodzić rehabilitację, to lęk przed upadkiem może spowodować niechęć do ćwiczeń. W ten sposób maleją możliwości powrotu do zdrowia.
Sposoby radzenia sobie z zespołem poupadkowym
Według statystyk na zespół poupadkowy może cierpieć nawet 25% osób starszych. Nie jest on łatwy w leczeniu, ale najważniejsze narzędzia zawsze mamy przy sobie – jest to codzienne wsparcie dla seniora. Co Ty, jako opiekun osoby starszej z zespołem poupadkowym, możesz dla niej zrobić?
Przede wszystkim postaraj się zrozumieć sytuację seniora. On nie udaje, ale naprawdę się boi. Nie ignoruj jego lęku, nie złość się na niego, nie krytykuj go. Postaraj się, by podopieczny poczuł się zrozumiany i miał do Ciebie pełne zaufanie. Dzięki temu objawy ulegną osłabieniu. Dobrym pomysłem będzie profilaktyka upadków u osób starszych. Jeśli widzisz u seniora strach przed chodzeniem, zaoferuj swoją pomoc. Twoja bliskość i gotowość do pomocy pozwoli nieco obniżyć poziom lęku. Warto też usunąć dywany, progi oraz inne przedmioty, o które podopieczny mógłby się potknąć. W łazience przydadzą się maty antypoślizgowe i dobre oświetlenie. I przede wszystkim zachęcaj osobę starszą do podejmowania wyzwań. Jeżeli senior jest w stanie wstać i podać Ci jakiś przedmiot, nie wyręczaj go.
Zespół poupadkowy to problem, który dotyka wielu seniorów. Z tego względu często jest wspominany podczas kursów na opiekunów osoby starszej. Dzięki powyższym poradom możesz ugruntować swoją wiedzę i wspierać podopiecznego w niełatwej codzienności. Czasami jednak samodzielna walka o zdrowie i równowagę psychiczną jest zbyt trudna. Wtedy warto zwrócić się o pomoc do specjalisty. Jeśli objawy zespołu poupadkowego znacznie utrudniają seniorowi życie, zaproponuj jemu lub jego bliskim wizytę u psychologa albo psychoterapeuty.