Rak to jedna z najcięższych i najbardziej niebezpiecznych chorób, które dotykają seniorów. Niesie za sobą wiele groźnych następstw, które mogą nawet zagrażać życiu pacjenta. Jednym z nich jest wyniszczenie nowotworowe, inaczej nazywane kacheksją nowotworową. To zespół metaboliczny, który występuje zwykle na skutek rozwoju raka w organizmie. Jego głównym objawem jest nagła i niechciana utrata masy ciała. Jak kacheksja wpływa na życie pacjenta onkologicznego? Czy można ją wyleczyć? Oto kilka rad dla opiekunek seniorów, którzy walczą z ciężką chorobą.
Wyniszczenie nowotworowe – czym jest?
Kacheksja nowotworowa jest jednym z najcięższych powikłań raka. Mimo starań otoczenia stan pacjenta coraz bardziej się pogarsza, a wyniszczenie nowotworowe staje się coraz bardziej widoczne. Chory gwałtownie traci wagę, a wszelkie sposoby na nabranie masy ciała przestają działać. W organizmie pojawia się szereg zmian metabolicznych i fizjologicznych, które nieprzerwanie osłabiają chorego. Jak jednak dochodzi do kacheksji? Winę za to ponoszą procesy zachodzące w organizmie, który walczy z nowotworem. Komórki rakowe produkują substancje utrudniające ciału normalne funkcjonowanie. Sprawiają, że organizm nie jest w stanie wchłaniać dostarczanych mu składników odżywczych. W tym samym czasie układ odpornościowy uruchamia mechanizmy obronne, które jeszcze bardziej wyczerpują organizm chorego. Kacheksja nie wynika więc z niedożywienia czy braku apetytu u chorego. To proces, na który osoba starsza nie ma wpływu, ale można go zmniejszyć lub nawet wyleczyć. Jeszcze do tego wrócimy – na razie przyjrzyjmy się objawom kacheksji.
Objawy wyniszczenia nowotworowego to:
- nagłe, znaczne i niezamierzone chudnięcie,
- sarkopenia, czyli zanik masy mięśniowej,
- utrata tkanki tłuszczowej,
- zmniejszenie apetytu, szybkie uczucie sytości, niechęć do jedzenia,
- zmęczenie i osłabienie, które nie przechodzi nawet po przespanej nocy,
- zaburzenia metaboliczne,
- anemia,
- obrzęki stóp i kostek,
- zaburzenia natury psychologicznej (depresja, apatia, izolacja społeczna).
U pacjentów można też zaobserwować zmiany w wynikach badań laboratoryjnych. Niestety, są to zmiany na gorsze, jak na przykład podwyższenie CRP (markerów stanu zapalnego), niski poziom albumin w surowicy krwi, nieprawidłowa gospodarka elektrolitowa i profil lipidowy. Niektóre objawy można zauważyć gołym okiem, jak na przykład utratę włosów czy cienką, suchą i mało elastyczną skórę, a inne, jak zanik narządów wewnętrznych – tylko podczas badań.
Niestety, rokowania pacjentów z wyniszczeniem nowotworowym nie są optymistyczne. Kacheksja przyczynia się do skrócenia czasu życia chorych, a w wielu przypadkach bezpośrednio do ich śmierci – szacuje się, że jest tak w 20-30% przypadków. Dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnostyka. Wcześniejsze rozpoznanie wyniszczenia może w znacznym stopniu poprawić rokowania. Dzięki temu pacjent zacznie odzyskiwać siły i lepiej reagować na leczenie.
Sposoby leczenia kacheksji nowotworowej
Wyniszczenie nowotworowe to złożony i trudny do leczenia proces. Wymaga on łączenia różnych metod terapii i holistycznego podejścia do pacjenta. Leczenie ma bowiem nie tylko zahamować postęp kacheksji, ale przede wszystkim poprawić jakość życia chorego. Często pozytywnym „skutkiem ubocznym” jest też lepsza tolerancja leków przeciwnowotworowych. Jak zatem leczyć kacheksję? Oto kilka najważniejszych elementów terapii:
- leczenie przyczynowe, czyli skuteczna terapia nowotworu, który doprowadził do wyniszczenia,
- leki poprawiające apetyt i redukujące stan zapalny,
- aktywność fizyczna dopasowana do możliwości chorego,
- wsparcie psychologiczne,
- żywienie uzupełniające niedobory składników odżywczych.
Niezwykle ważny jest zwłaszcza ostatni punkt. Dieta powinna wspierać wyniszczony nowotworem organizm i dostarczać mu składników potrzebnych do walki z chorobą. Dlatego warto skonsultować się z dietetykiem, który ułoży dla seniora indywidualny plan żywieniowy. Będzie on zapewne obejmował zwiększenie kaloryczności posiłków. Twoim zadaniem będzie dopilnować, by podopieczny przyjmował określoną ilość kalorii dziennie. Nie musisz się jednak martwić – specjaliści dobierają posiłki tak, by kalorie były łatwo przyswajalne. Chory zapewne będzie też potrzebował suplementacji, zwłaszcza białkiem. Jest ono niezbędne do zachowania masy mięśniowej. Jeżeli zaistnieje taka konieczność, lekarz zaleci stosowanie specjalistycznych, płynnych preparatów odżywczych. Jeśli nie – wystarczą częste, niewielkie posiłki. Niekiedy zdarza się, że ze względu na trudności z przyjmowaniem pokarmów należy przejść na żywienie dojelitowe albo pozajelitowe.
Wpływ wyniszczenia nowotworowego na psychikę seniora
Osoba cierpiąca na kacheksję niemal we wszystkich przypadkach potrzebuje wsparcia psychologa. Wyniszczenie nowotworowe wpływa bowiem nie tylko na fizyczne zdrowie seniora, ale też pogarsza jego stan psychiczny. Opieka psychologiczna powinna obejmować wsparcie emocjonalne, terapię poznawczo-behawioralną i zajęciową, wsparcie duchowe (jeśli dla pacjenta jest ono ważne) oraz edukację seniora i jego rodziny. Pomocne okazują się też grupy wsparcia. Dzięki nim pacjent spotyka inne osoby w podobnej sytuacji i ma poczucie wspólnoty. Bardzo ważne jest, by każdy wyżej wymieniony element był dostosowany do potrzeb osoby chorej. Dla niektórych dobrym pomysłem będzie indywidualna psychoterapia, inni potrzebują terapii rodzinnej.
A gdzie w tym wszystkim Ty, czyli opiekunka pracująca w Niemczech? Jak możesz pomóc cierpiącemu podopiecznemu? Masz przed sobą jedno z najtrudniejszych zadań, a mianowicie wsparcie fizyczne i emocjonalne seniora. Jesteś z nim właściwie przez całą dobę, dlatego to do Ciebie będzie się zwracał z potrzebą rozmowy czy pocieszenia. To Ty wspierasz go w codziennych czynnościach, zachęcasz do jedzenia i kontrolujesz stan jego zdrowia. Warto więc na bieżąco zdobywać wiedzę na temat choroby, na którą cierpi senior oraz jej następstw. Wyniszczenie nowotworowe może postępować bardzo szybko, dlatego ważne jest jego rozpoznanie i natychmiastowe działanie. W tym wszystkim jednak staraj się nie zapominać o sobie. Opieka nad osobą obłożnie chorą, z nowotworem, jest obciążająca fizycznie i psychicznie. Jeśli czujesz taką potrzebę, porozmawiaj z psychologiem albo zgłoś się na spotkanie grupy wsparcia opiekunek. Dzięki temu zyskasz więcej sił, by radzić sobie z trudną codziennością.