Osoby starsze muszą zmagać się z wieloma dolegliwościami, które dzień po dniu odbierają im radość życia. Jedną z najbardziej dokuczliwych chorób jest artretyzm. Jego objawy, choć wyraźne, nie są jednoznaczne – łatwo pomylić go chociażby z reumatyzmem lub osteoporozą. Artretyzmu nie da się wyleczyć, można jedynie ułatwiać seniorowi codzienne życie. Sprawdź, co możesz zmienić w Waszej rutynie, by podopiecznemu lepiej się funkcjonowało.
Czym jest artretyzm i jakie są jego przyczyny?
Na początek wyjaśnijmy, co to jest artretyzm. Inaczej nazywany dną moczanową lub podagrą, artretyzm jest schorzeniem o charakterze zapalnym z grupy chorób reumatycznych. Atakuje on układ kostno-stawowy oraz tkankę łączną. W efekcie dochodzi do wystąpienia epizodów ostrego zapalenia stawów z tendencją do nawrotów. Szczególnie narażone są stawy stóp i rąk. W zależności od tego, gdzie artretyzm występuje, ma on swoje pomniejsze nazwy:
- Podagra: zapalenie stawu palca u ręki lub nogi,
- Gonagra: zapalenie stawu kolanowego,
- Chiragra: zapalenie stawu kciuka,
- Omagra: zapalenie stawu barkowego,
- Rachidagra: zapalenie stawu kręgosłupa.
Przed laty artretyzm nazywano „chorobą zamożnych”. Uważało się, że chorują jedynie osoby bogate, wysoko postawione, które na co dzień jedzą czerwone mięso i piją duże ilości alkoholu. Dziś wiemy, że to nie do końca prawda. Współczesna medycyna dowodzi, że jest to choroba autoimmunologiczna. Mówiąc wprost, w jej przebiegu mechanizm obronny organizmu atakuje i niszczy własne narządy. Główną przyczyną powstania artretyzmu jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi. Powoduje to odkładanie w organizmie kryształków moczanu sodu. U zdrowego człowieka kwas moczowy jest wydalany z moczem, ale jeśli jest go coraz więcej, może zacząć się krystalizować i odkładać w stawach, ścięgnach i tkance łącznej. Artretyzm często współistnieje z innymi chorobami, jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca czy zaburzenia gospodarki lipidowej. Pośrednie przyczyny wystąpienia artretyzmu to wiek (powyżej 40. roku życia), dieta bogata w czerwone mięso, używki (papierosy, alkohol), niektóre leki oraz czynniki genetyczne. Znaczenie ma też płeć: badania pokazują, że artretyzm 20 razy częściej występuje u mężczyzn.
Najczęstsze objawy artretyzmu
To, jakie objawy artretyzmu wystąpią, zależy od jego rodzaju. Zwykle można zaobserwować ból w okolicy kości i stawów, ból kręgosłupa, mniejsza ruchomość stawów, bóle rąk i nóg. Jednak mogą się też pojawić inne symptomy, jak suchość w ustach, twardość skóry, zaparcia, nadżerki jamy ustnej i ogólne osłabienie organizmu. Warto uważnie obserwować seniora, gdyż w początkowej fazie artretyzm może nie dawać objawów. Jedynym symptomem jest podwyższony poziom kwasu moczowego w krwi, czyli hiperurykemia. Dlatego regularne badania są tak istotne.
Pierwszym objawem, który daje opiekunce znać, że coś jest nie tak, to ból pojedynczego stawu. Dolegliwości najczęściej obejmują podstawę dużego palca u stopy. Palec staje się opuchnięty, ciepły i wrażliwy na dotykanie. Senior skarży się na dokuczliwy ból, zwłaszcza w nocy, a do objawów dołącza gorączka, dreszcze i coraz gorsze samopoczucie. Następnie objawy na jakiś czas się wyciszają, by później zaatakować ze zdwojoną siłą. Oczywiście artretyzm, czyli w tym przypadku dna moczanowa, może dotknąć inne stawy. Często choruje staw skokowy, kolanowy czy stawy rąk. Jeżeli podopieczny nie rozpocznie leczenia, choroba przechodzi w stan przewlekły. Kryształy moczanu sodu cały czas się odkładają, tworząc pod skórą charakterystyczne guzki. Najczęściej widać je na stopach i dłoniach, ale mogą pojawić się też w małżowinach usznych. Ich pojawienie się powoduje, że stawy się zniekształcają, a ich ruchomość jest coraz bardziej ograniczona.
Leczenie artretyzmu: leki, ruch i dieta
Jak leczyć artretyzm? Najważniejsza zasada brzmi: im wcześniej, tym lepiej. Już po pierwszym ataku warto odwiedzić lekarza. W ten sposób zminimalizuje się ryzyko przeniesienia choroby na inne stawy. Specjalista zaleci badanie moczu oraz oznaczenie poziomu kwasu moczowego we krwi. Być może będzie też konieczne zrobienie USG i RTG stawu objętego chorobą. Artretyzm leczy się dwukierunkowo – farmakologicznie i niefarmakologicznie. Leki przydają się zwłaszcza w ostrej fazie choroby, gdy trzeba skupić się na łagodzeniu bólu. W fazie przewlekłej często stosuje się zimne okłady i „uruchamia” stawy poprzez fizjoterapię. Gdy dolegliwości osłabną, dobrze jest skupić się na leczeniu chorób współistniejących i wprowadzeniu zmian w stylu życia.
Bardzo ważnym aspektem leczenia i profilaktyki artretyzmu jest dieta. Warto ją odpowiednio zbilansować, gdyż jej zadaniem jest obniżenie stężenia kwasu moczowego w organizmie. Specjaliści zalecają, żeby menu chorego seniora było ubogie w puryny. Już kilka zmian w jadłospisie pozwoli zredukować bolesne objawy. Należy przede wszystkim ograniczyć spożycie czerwonego mięsa, tłustych sosów i warzyw kapustnych. Niewskazane są też wszelkie kwaśne owoce, takie jak cytrusy. Chory powinien również unikać śliwek. Dobrym ruchem jest zrezygnowanie z alkoholu (szczególnie piwa). Podopieczny lubi ostre przyprawy? Niestety, ich też powinien unikać. Zamiast nich do potraw używaj bazylii, czosnku, imbiru, kurkumy i anyżu. Nie tylko podkreślają smak jedzenia, ale też działają przeciwzapalnie.
Doskonałym lekiem na artretyzm jest ruch. Warto wiedzieć, że nadwaga to jeden z czynników wywołujących chorobę. Dlatego opiekunka powinna zachęcać podopiecznego do codziennej aktywności i dbać o jego prawidłowe nawodnienie.
Artretyzm, niestety, jest chorobą nieuleczalną. Mimo wszystko trzeba z nią walczyć, gdyż leczenie ogranicza jej rozwój. Jeśli senior będzie przestrzegał zaleceń lekarskich, ma szansę znacznie poprawić komfort swojego życia.