Statystyki są nieubłagane: coraz więcej osób w Europie cierpi na choroby wątroby. Dotyczy to także, a nawet przede wszystkim, seniorów. Wielu z nich nie wie nawet, że choruje, gdyż nie widzi u siebie objawów lub są one nieswoiste. I tu pojawia się pytanie: jak rozpoznać i leczyć schorzenie, które trudno dostrzec? Wbrew pozorom nie jest do tego konieczne wykształcenie medyczne. Oto kilka kwestii, o których musi wiedzieć opiekun osoby chorej.
Na jakie schorzenia wątroby chorują osoby starsze?
Możemy wymienić trzy choroby wątroby, które są często spotykane wśród seniorów. Pierwsze z nich nazywane jest niealkoholowym stłuszczeniem wątroby. Szczególnie narażone są na nią te osoby starsze, które zmagają się z otyłością, cukrzycą typu II, hiperlipidemią lub zespołem metabolicznym. Choroba ta występuje głównie w przedziale wiekowym 40-60 lat, ale można ją spotkać zarówno u młodszych, jak i u starszych osób. Badania pokazują, że nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko wystąpienia niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Dlatego tak istotna jest kontrola wagi podopiecznego.
Druga choroba to polekowe uszkodzenie wątroby. Jeśli Twój podopieczny regularnie bierze lekarstwa, uważnie go obserwuj. Już nawet zalecana przez lekarza dawka medykamentów może zaszkodzić wątrobie – wystarczy, że dojdzie do zaburzeń w procesie ich metabolizmu. Jeżeli dawka będzie zbyt duża (czyli toksyczna), może uszkodzić wątrobę. Warto uważać zwłaszcza na leki przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, neurologiczne, immunomodulacyjne, antybiotyki oraz leki psychotropowe. Niebezpieczne mogą okazać się też zioła i suplementy diety, szczególnie te zażywane bez konsultacji z lekarzem.
Ostatnia (i najbardziej groźna) jest marskość wątroby. Tak nazywa się nieodwracalne uszkodzenie wątroby, które jest zagrożeniem życia. Według badań przeprowadzonych w 2010 roku u 20% osób chorujących na poalkoholową marskość wątroby lub HCV w ciągu kilku lat rozwinie się nowotwór. Jak leczyć tak niebezpieczne choroby wątroby? Podstawą jest farmakoterapia, abstynencja i odpowiednia dieta wątrobowa. Całkowite wyleczenie, niestety, jest niemożliwe, a w późnym stadium choroby często potrzebny jest przeszczep.
Choroby wątroby: rozpoznanie i leczenie
Opiekun osoby starszej powinien być na bieżąco z jej stanem zdrowia. Jeśli dobrze znasz swojego podopiecznego i wiesz, na co choruje, łatwiej określisz ryzyko chorób wątroby. Bądź szczególnie czujna wtedy, gdy senior cierpi na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, otyłość albo choroby serca. Jeżeli coś Cię zaniepokoi, warto zachęcić osobę starszą do zrobienia badań krwi. Ich wynik pozwoli określić poziom enzymów wątrobowych. Pomoże też rozpoznać ewentualne stany zapalne lub stopień uszkodzenia wątroby. W przypadku niepokojących objawów albo już rozpoznanej choroby wątroby dobrze jest powtarzać badania regularnie. Może się zdarzyć, że konieczne będzie wykonanie biopsji wątroby. Polega ona na pobraniu niewielkiego fragmentu tkanki do badania laboratoryjnego. Zabieg ten pozwala postawić trafną diagnozę i podjąć szybkie leczenie.
Objawy chorób wątroby potrafią być bardzo nieswoiste. Chorzy często podejrzewają u siebie szereg innych schorzeń, nie podejrzewając nawet, że za ich złe samopoczucie odpowiada chora wątroba. Na co opiekunka osoby starszej powinna zwrócić uwagę? Przede wszystkim na ból w prawym podżebrzu – może on wskazywać na powiększenie wątroby. Obserwuj też seniora. Czy nie skarży się na świąd skóry, przewlekłe zmęczenie, nudności i wymioty, brak apetytu, słabą odporność? Czy na ciele nie pojawiają się siniaki albo zażółcenie? Niepokojącym sygnałem są też obrzęki podudzi, a także tzw. „żabi” (rozlany) brzuch z rozciągniętą, prawie przezroczystą skórą.
Dieta wątrobowa. Co jeść, a czego unikać?
Podstawą leczenia chorób wątroby jest odpowiednia dieta. Powinna one być lekka, a jednocześnie bogata w składniki odżywcze potrzebne do regeneracji wątroby. W wielu przypadkach wystarczy po prostu trzymać się zasad zdrowego odżywiania – plus kilku dodatkowych zaleceń. Senior powinien jeść regularnie, najlepiej 5 posiłków dziennie, w odstępach 3-4-godzinnych. Dzięki temu jego organizm nie będzie nadmiernie obciążony. Śniadanie podawaj godzinę po przebudzeniu osoby starszej, a kolację dwie lub trzy godziny przed snem. Zaplanuj czas na zjedzenie posiłku. Niech podopieczny je powoli, spokojnie i dokładnie przeżuwa każdy kęs.
Co powinien jeść senior? Dieta wątrobowa to przede wszystkim mnogość owoców i warzyw, zwłaszcza zielonych. Korzystne będzie wprowadzenie do menu roślin strączkowych, soi, drobiu i ryb. Do picia podawaj niesłodzone napoje, czyli wodę, herbatę i delikatne ziołowe napary. Postaraj się zwiększyć ilość przyjmowanych węglowodanów, a zmniejszyć podaż białka zwierzęcego. Dbaj również o to, by senior przyjmował leki i witaminy przepisane przez lekarza.
Z diety wykluczamy (lub przynajmniej znacznie ograniczamy):
- alkohol,
- cukier (słodycze, ciastka, cukierki, napoje gazowane, soki owocowe),
- smażone i wysoko przetworzone potrawy,
- sól,
- białe pieczywo, biały ryż i makaron,
- czerwone mięso (wołowina, wieprzowina, przetworzone wędliny).
W profilaktyce i leczeniu chorób wątroby najważniejsza jest zmiana stylu życia. Warto wiec zachęcać podopiecznego do wprowadzenia zdrowej diety, do ruchu i aktywności fizycznej. Regularnie wychodźcie wspólnie na spacery, przyrządzajcie smaczne i zdrowe posiłki. Dobrze jest też wyeliminować z codziennego menu alkohol i zadbać o to, by senior nie nadużywał leków i suplementów diety. Zmiana trybu życia na zdrowszy pomoże nie tylko wątrobie osoby starszej, ale całemu jej organizmowi.