Ludziom trudno pogodzić się z nieuchronnością śmierci. I choć jest ona integralną częścią życia, to niezmiennie rodzi ból i cierpienie. Umierający człowiek zmaga się z fizycznym bólem, natomiast jego bliscy – z utratą ukochanej osoby. Dlatego ci, którzy zostają, nierzadko pogrążają się w żałobie czy nawet w depresji. Warto poznać różnice między tymi dwoma pojęciami, gdyż tylko jedno z nich oznacza naturalny proces emocjonalny. Każda opiekunka seniora powinna bowiem wiedzieć, jak wspierać podopiecznego, który doświadczył straty.
Objawy i etapy żałoby u osoby starszej
Co to jest żałoba? Jak zapewne już się domyśliłaś, nazywamy tak wspomniany wcześniej naturalny proces emocjonalny, do którego dochodzi na skutek śmierci bliskiej osoby. W ten sposób senior próbuje poradzić sobie ze stratą. Czas trwania żałoby zależy od wielu czynników, między innymi od siły więzi ze zmarłą osobą, kondycji psychicznej podopiecznego, od tego, czy korzystał on z jakiejś pomocy i czy jest obok opiekunka seniora. W przypadku osób samotnych proces ten trwa znacznie dłużej. Bez wsparcia bliskich osób dużo trudniej poradzić sobie z emocjami i przechodzić przez kolejne etapy żałoby. Senior sam musi walczyć z ogarniającym go smutkiem i poczuciem osamotnienia, zmagać się z przygnębieniem, lękiem i złością – często następującymi po sobie. W efekcie osoba starsza zaczyna unikać aktywności społecznych i zamyka się w czterech ścianach, otaczając czcią przedmioty związane ze zmarłym. Często dochodzą do tego również objawy fizyczne, jak problemy ze snem, bóle, brak apetytu i kłopoty z trawieniem.
Wyróżniamy kilka etapów żałoby. Są to:
- Szok i wstrząs – osoba, która straciła bliskiego, nie może w to uwierzyć. Zaprzecza temu, co się wydarzyło, ma złudzenie, że to tylko zły sen i zaraz wszystko wróci do normy. Często towarzyszy jej odrealnienie, obejmujące zwykle okres od śmierci do pogrzebu. Dlatego tak ważna jest wtedy pomoc innych (żałobnik nie jest w stanie sam zająć się formalnościami).
- Żal, tęsknota – senior ma bolesne poczucie straty i niesprawiedliwości. Tęskni za zmarłym, jest zły na niego, na otoczenie, na lekarzy. Tę fazę charakteryzują silne emocje, które często się zmieniają.
- Dezorganizacja życia – śmierć bliskiego sprawia, że dzień wygląda inaczej niż zwykle. Konieczna jest zmiana planów, a nawet modyfikacja listy zakupów. Nic już nie jest przewidywalne, zaburzeniu uległa codzienna rutyna. W tej fazie żałobnik uczy się na nowo funkcjonować. Nadal towarzyszą mu silne emocje, które utrudniają budowanie nowej codzienności.
- Reorganizacja – osoba w żałobie powoli zaczyna odnajdować się w nowej sytuacji. Emocje wciąż są obecne, ale tracą nieco na sile.
- Akceptacja – faza kończąca żałobę.
Czy to żałoba, czy może depresja?
Objawy depresji i żałoby mogą być do siebie bardzo podobne. Zdarza się, że trudno je rozróżnić, jednak jest to konieczne. Żałoba to normalny proces, natomiast depresja jest chorobą, którą należy leczyć. Oczywiście samo obniżenie nastroju i brak chęci do działania nie oznaczają depresji. Jest to naturalne zachowanie człowieka cierpiącego po śmierci bliskiej osoby. Kluczowa kwestia to czas. Jeżeli objawy zaczynają ustępować mniej więcej po roku, a senior jest w stanie w miarę spokojnie mówić o zmarłym, wszystko w porządku. Oznacza to, że żałoba powoli się kończy i osoba starsza wraca do normalnego życia. Jeśli jednak stan psychiczny podopiecznego się pogarsza, może to świadczyć o depresji. Jak pomóc seniorowi w takiej sytuacji? Najlepiej będzie skonsultować się ze specjalistą. Choroba ta trwa o wiele dłużej niż żałoba i bez pomocy lekarza albo terapeuty bardzo trudno z niej wyjść. Objawy depresji to na przykład:
- problemy ze snem,
- uczucie zmęczenia, brak energii,
- kłopoty z trawieniem,
- poczucie winy, pustki, braku nadziei,
- wahania nastroju, apatia, przygnębienie,
- izolacja społeczna,
- niemożność podejmowania własnych decyzji.
Objawy te mogą się pojawiać również w trakcie żałoby, ale jest zasadnicza różnica. Żałobnik, oprócz trudnych emocji i uczuć, doświadcza także tych pozytywnych, niosących nadzieję. Z czasem te pierwsze słabną, a drugie stają się mocniejsze. Depresja natomiast utrudnia albo wręcz uniemożliwia odczuwanie przyjemnych emocji.
Opiekunka seniora w żałobie może mu pomóc
Jeżeli Twój podopieczny boryka się ze stratą bliskiej osoby, bądź dla niego wsparciem. On właśnie w tej chwili potrzebuje zrozumienia, wsparcia i obecności drugiego człowieka. Jak to zrobić? Przede wszystkim pozwól seniorowi wyrazić swoje uczucia. Zapytaj go, co aktualnie czuje. Niech do woli wspomina zmarłą osobę, płacze, pokazuje swój smutek i żal. I uważnie słuchaj, co ma do powiedzenia. Następnie zapewnij osobę starszą, że jesteś obok i może na Ciebie liczyć. Senior nie musi przechodzić żałoby sam – warto mu o tym powiedzieć.
Podopieczny nie chce wychodzić z domu, unika aktywności i spotykania się z innymi? Dobrym pomysłem będzie stopniowe zachęcanie go do tego. Delikatnie i z wyczuciem proponuj mu różne zajęcia, zwłaszcza takie, które lubi. W ten sposób możecie sprawniej wrócić do normalnego trybu życia. A może w okolicy odbywają się spotkania grupy wsparcia dla ludzi po stracie? Rozmowy z osobami, które przeżyły to samo, dodadzą żałobnikowi otuchy.
Praca w opiece w Niemczech to duża odpowiedzialność, zwłaszcza w przypadku zajmowania się osobą po stracie. To Ciebie podopieczny widzi na co dzień i to Tobie zwierza się ze swoich emocji. Opiekunka seniora jest więc dla niego towarzyszem i powiernikiem – ale nie musi pełnić tej funkcji jako jedyna. Jeżeli więc stan psychiczny podopiecznego się nie poprawia, warto zwrócić się do psychologa albo psychoterapeuty.