Obniżenie sprawności na skutek chorób to wyzwanie zarówno dla seniora, jak i dla jego opiekunki. Na szczęście w dzisiejszych czasach medycyna jest wystarczająco rozwinięta, by z sukcesem pomagać pacjentom w powrocie do pełnej sprawności. Jest to szczególnie ważne w przypadku seniorów, którym wyzdrowienie utrudniają liczne choroby. Zalicza się do nich chociażby udar niedokrwienny mózgu. Opieka nad osobą po udarze, a zwłaszcza jej rehabilitacja, jest bardzo trudna. I tu z pomocą przychodzi właśnie koncepcja Bobath.
Czym jest koncepcja Bobath i jakie ma założenia?
Bobath Concept to znana na całym świecie metoda rehabilitacji. Powstała w latach 40. XX wieku, a stworzyło ją czeskie małżeństwo: Berta i Karl Bobethowie. Pomaga ona w pracy z osobami o problemach neurologicznych, a najczęściej stosuje się ją właśnie przy pacjentach po udarze. Na czym polega koncepcja Bobath? Głównym jej założeniem jest badanie i terapia poprzez normalizację napięcia mięśniowego. W ten sposób oddziałuje się na centralny układ nerwowy pacjenta. Ważne, żeby terapię zacząć możliwie jak najwcześniej – nawet jeśli osoba poszkodowana jest jeszcze w szpitalu. Co istotne, każdy w otoczeniu seniora powinien wiedzieć, jak z nim postępować. Dzięki temu terapia może być prowadzona przez całą dobę – a to przynosi dużo szybsze i bardziej widoczne efekty. Dlatego zarówno lekarze, pielęgniarki i fizjoterapeuci, jak i rodzina oraz opiekunka muszą ze sobą współpracować. Nierzadko potrzebne jest też wsparcie logopedy, psychologa czy ergoterapeuty. Oni wszyscy tworzą zespół, który ma na celu przywrócenie pacjentowi sprawności.
Jak powinna wyglądać opieka nad seniorem zgodnie z koncepcją Bobath? Pierwsza zasada to prawidłowe wykonywanie wszelkich czynności. Wszystkie zabiegi lekarskie, pielęgniarskie i fizjoterapeutyczne powinny odbywać się zgodnie z fizjologią pacjenta. To jednak nie wszystko. Koncepcja Bobath dotyczy także codziennych, prostych czynności i otoczenia. Należy zadbać o odpowiednie ułożenie seniora oraz właściwą organizację sali czy pokoju. Nie bez znaczenia jest również to, w jaki sposób Ty, jako opiekunka w Niemczech, pomagasz podopiecznemu. Ubieranie, mycie, podnoszenie, karmienie – liczy się każda czynność. Warto więc już na samym początku zapoznać się z założeniami opisywanej metody, a wszystko stanie się proste.
Celem terapii według koncepcji Bobath jest osiągnięcie przez seniora jak największej sprawności i samodzielności. Oczywiście lekarze i specjaliści najpierw badają pacjenta i określają przyczynę problemu. Gdy na przykład podopieczny nie może ruszać ręką, lekarz sprawdza, czy jest to efekt zaburzeń czucia, skrócenia ścięgna czy może deformacji. Na tej podstawie wraz z pacjentem określa cele leczenia.
Koncepcja Bobath a zasady terapii
Opieka nad seniorem w duchu koncepcji Bobath powinna opierać się na kilku ważnych zasadach. Oto one:
- Jak najszybsze rozpoczęcie terapii: w sytuacjach takich jak wystąpienie udaru mózgu liczy się szybka reakcja. Od tego zależy, czy i w jakim stopniu pacjent wróci do sprawności. Warto zatem zacząć terapię w pierwszym możliwym momencie. Zdarza się nawet, że lekarz wydaje zgodę na leczenie jeszcze na OIOM-ie.
- Terapia trwająca 24 godziny: w leczenie powinny być zaangażowane wszystkie osoby z otoczenia seniora. Wszyscy muszą przestrzegać określonych wytycznych. Specjalista pokazuje, w jaki sposób chory ma siadać, jeść, wstawać, leżeć czy odpoczywać. W ten sposób na co dzień można utrwalić efekty fizjoterapii.
- Odpowiedni zakres pomocy: należy wspierać pacjenta w wykonywaniu codziennych czynności, ale go w nich nie wyręczać.
- Brak bólu – terapia nie powinna być bolesna, ale zmęczenie jest nawet wskazane.
- Właściwe zadania i ćwiczenia: muszą regulować napięcie mięśniowe, uwzględniać porażoną stronę i wspomagać pracę nad równowagą.
- Odpowiednie wsparcie – mowa tutaj o handlingu, czyli poprawnym ułożeniu rąk na pacjencie. Ta metoda pozwala prawidłowo nakierować jego ruchy.
Masz wrażenie, że terapia według koncepcji Bobath pomogłaby Twojemu podopiecznemu? Przede wszystkim nie wprowadzaj jej samodzielnie. To nie jest zwykła fizjoterapia dla seniora. Najpierw skonsultuj się z lekarzem i wspólnie ustalcie zasady współpracy z fizjoterapeutą. Specjalista uważnie przeanalizuje obecny stan zdrowia chorego. Zbada urazy, jakie powstały w wyniku udaru. Zapewne zapyta też, czy rodzina jest gotowa pomagać w realizacji terapii. Zaangażowanie otoczenia jest tutaj kwestią podstawową. Koncepcja Bobath zakłada, że pacjent, widząc starania bliskich, sam będzie bardziej zmotywowany do ćwiczeń. Plusem jest też fakt, że nie wymaga się od osoby starszej rzeczy niemożliwych. Na początku będziemy stymulować pracę sprawniejszych mięśni, a z biegiem czasu dołączać te, które odzyskają część sprawności. Warto uzbroić się w cierpliwość, gdyż na efekty zapewne trzeba będzie poczekać.
Codzienna opieka nad osobą po udarze
Jak już wspominaliśmy, terapia według koncepcji Bobath trwa całą dobę. Znaczenie mają nawet najdrobniejsze rzeczy, jak siadanie, wstawanie czy jedzenie. Zajmiemy się teraz tymi aspektami opieki, które mogą sprawić opiekunce w Niemczech najwięcej trudności. Zaliczamy do nich chociażby przenoszenie z miejsca na miejsce. Przed wykonaniem tej czynności dobrze jest poradzić się specjalisty; pomaganie seniorowi w nieodpowiedni sposób może mu zaszkodzić. Terapia rozpoczyna się od prostych ćwiczeń, jak siadanie na łóżku. Dopiero w kolejnym etapie podopieczny przesiada się na wózek inwalidzki. Zachęcaj osobę starszą do aktywności na każdym etapie leczenia. Niech na miarę swoich możliwości stara się ułatwić Ci pracę: podpiera się zdrową ręką, próbuje przekręcić na bok. Ty natomiast kieruj jego rękami i nogami, naprowadzaj na właściwy tor ruchu.
Nie mniej ważne jest mycie seniora. Podczas tej czynności cały czas rozmawiaj z seniorem. Poproś go, by wskazał Ci części ciała, które jeszcze zostały do umycia. Uprzedzaj go o tym, co będziesz teraz robić – nagłe zaskoczenie czy strach może wpłynąć negatywnie na jego stan zdrowia. Mycie zaczynaj zawsze po stronie zdrowej, przechodząc stopniowo do miejsc dotkniętych udarem. Przy tych ostatnich lekko zwiększ nacisk na skórę lub ciśnienie wody.
Koncepcja Bobath jest uniwersalna: można ją stosować także wtedy, gdy podopieczny leży w łóżku. W zaleceniach łatwo znaleźć pozycje leżące, które są korzystne dla pacjenta: pomagają stymulować układ krążenia i układ nerwowy. Są to pozycje neutralne, w których żaden staw nie znajduje się w skrajnym zakresie ruchu. Dobrze jest zmienić pozycję ułożenia seniora co dwie godziny. Głowa niech będzie ułożona na stronę dotkniętą udarem, a porażone części ciała uniesione za pomocą poduszki lub wałka.
Niewątpliwą zaletą koncepcji Bobath jest jej bezbolesność oraz skuteczność w odniesieniu do osób starszych po udarze. To nie wszystko – metoda ta cały czas się rozwija. Już sam jej wynalazca oczekiwał, że kolejni użytkownicy będą ją ulepszali w taki sposób, by jak najlepiej móc opiekować się chorymi.