W pracy opiekunek w Niemczech nie brakuje trudnych sytuacji. Jedną z nich jest opieka nad seniorem, u którego występuje majaczenie. To poważny problem medyczny, który utrudnia funkcjonowanie zarówno podopiecznemu, jak i opiekunowi. Zwykle problemy zaczynają się nagle, a ich natężenie szybko się zmienia. Czym jest zespół majaczeniowy i jak zajmować się osobą, która na niego cierpi?
Przyczyny wystąpienia zespołu majaczeniowego
Majaczenie, nazywane czasem zespołem majaczeniowym (splątaniem, delirium, ostrym zespołem mózgowym) jest czasowym zaburzeniem świadomości, uwagi i funkcji poznawczych. Powodem są zmiany organiczne powstające w mózgu. W efekcie pojawiają się zaburzenia psychiczne o ostrym przebiegu, atakujące głównie obszary odpowiedzialne za czynności poznawcze. Warto jednak wiedzieć, że ten stan jest przejściowy i całkowicie odwracalny. Zaburzenia zwykle nie trwają długo – czasem jest to kilka godzin, ale mogą się też zdarzyć napady kilku- lub kilkunastodniowe. W rzadkich przypadkach epizod majaczenia może trwać kilka miesięcy. Zespół majaczeniowy występuje zwłaszcza u hospitalizowanych, chorych seniorów. Skąd się bierze? Zazwyczaj powodem są różnego rodzaju zaburzenia somatyczne, które wywołują zachwiania równowagi organizmu. Zdarza się, że ten proces skutkuje dysfunkcją mózgu – zwłaszcza, gdy w przebiegu zaburzenia wydzielają się toksyny albo zachodzą zmiany metaboliczne.
Majaczenie może mieć następujące przyczyny:
- choroby układu oddechowego, zakażenia układu moczowego, skóry, przewodu pokarmowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- schorzenia takie jak cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, kory nadnerczy czy przysadki,
- niewydolność wątroby lub nerek,
- udar mózgu, niewydolność krążeniowa i oddechowa, zawał serca, niedokrwistość, choroby naczyniowe,
- odwodnienie na skutek gorączki, biegunki, wymiotów lub wysokich temperatur,
- niedożywienie, niedobór witamin,
- guz mózgu, choroby otępienne,
- zatrucie alkoholem,
- uraz głowy,
- zabiegi przeprowadzane pod narkozą,
- niektóre leki przeciwdepresyjne, uspokajające, przeciwwymiotne, przeciwbólowe i inne,
- stres związany ze zmianą miejsca pobytu lub hospitalizacją.
Objawy majaczenia i czynniki ryzyka
Objawy zespołu majaczeniowego rozwijają się dość szybko, od kilku godzin do kilku dni. Ich cechą charakterystyczną jest zmienne nasilenie. Na początku można zaobserwować nagłą zmianę w zachowaniu seniora. Podopieczny odczuwa nieokreślony niepokój bądź lęk, nie może spać. Dochodzą do tego zaburzenia orientacji – chory nie może określić czasu, miejsca, w którym się znajduje. Nie rozpoznaje towarzyszących mu osób, gubi się w znanej przestrzeni. Może też przestać reagować na polecenia, nie odpowiadać na pytania albo reagować z opóźnieniem. Kolejnym etapem są omamy albo halucynacje (to one zwykle uważane są za majaczenie). Senior może mieć omamy wzrokowe, rzadziej słuchowe, węchowe albo dotykowe. Do urojeń zaliczamy błędne postrzeganie rzeczywistości. Majaczenie u osób starszych objawia się też zmianami nastroju, wrażliwością na światło i hałas. Senior może mieć problemy z koncentracją i pamięcią. Do objawów zaliczamy także nagłe zmiany w aktywności psychoruchowej i zaburzenia koordynacji. Podopieczny może też być aktywny w nocy, natomiast w dzień śpi.
Można wyróżnić kilka czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia majaczeń. Należą do nich:
- podeszły wiek (powyżej 65 lat),
- choroby przewlekłe (zwłaszcza wtedy, gdy współistnieją ze sobą),
- niedokrwienie lub niedotlenienie mózgu (na skutek udaru czy zawału serca),
- silny lub nagły ból,
- choroby otępienne,
- niektóre leki,
- przestymulowanie (hałas, światło, zmiana otoczenia) albo niedostymulowanie (niedosłuch, niedowidzenie bez korekcji),
- niedobór snu,
- niedożywienie, odwodnienie,
- niektóre infekcje wirusowe,
- zatrucia,
- zabiegi operacyjne.
Majaczenie – jak zadbać o podopiecznego?
Opieka nad seniorem z zespołem majaczeniowym nie jest łatwa. Musisz być przygotowana na nieprzewidziane sytuacje i umieć im zaradzić. Warto więc wiedzieć, jak można zmniejszyć ryzyko wystąpienia majaczenia u podopiecznego.
Po pierwsze, pilnuj, by senior przyjmował leki przepisane przez lekarza o odpowiednich porach i we właściwych dawkach. Jeśli podopieczny będzie przestrzegał zaleceń, ryzyko pogorszenia stanu zdrowia znacznie się zmniejszy. Dlatego cały czas obserwuj osobę starszą i reaguj, gdy tylko zauważysz jakieś niepokojące zmiany w zachowaniu.
Chroń podopiecznego przed odwodnieniem. Zachęcaj go do picia wody i dbaj, by zawsze miał blisko siebie szklankę z tym napojem. Istotne jest też właściwe odżywianie – posiłki powinny być bogate w witaminy i minerały, a także odpowiednio kaloryczne.
Zapewnij seniorowi codzienną dawkę ruchu: spacery i lekka gimnastyka sprawdzą się tutaj idealnie. W sezonie grypowym unikajcie jednak miejsc, w których jest dużo ludzi, aby zmniejszyć ryzyko infekcji. Bardzo ważny jest też nieprzerwany sen w nocy – powinien on trwać 7-8 godzin.
Dołóż starań, by podopieczny przebywał w spokojnej atmosferze. Niech każdy dzień ma swój ustalony rytm. Mów do osoby starszej w sposób jasny i zrozumiały, unikaj gwałtownych reakcji i nagłych zmian. Ograniczaj też bodźce zewnętrzne, zwłaszcza w porze relaksu. Zachęć podopiecznego do używania okularów lub aparatu słuchowego, jeśli to konieczne. Dbaj o to, by senior mógł łatwo zorientować się w czasie i otoczeniu – odsłaniaj okna, w nocy zostaw włączoną małą lampkę, umieść zegar i kalendarz w widocznym miejscu.
Zespół majaczeniowy to nie tylko przykra dolegliwość. Może on mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, a nawet życia podopiecznego. Chorego często trzeba leczyć w szpitalu, a proces ten może być długi. Majaczenie – jak tylko się pojawi – wymaga szybkiej reakcji opiekuna. Warto zaufać tutaj swojej intuicji. Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, a zachowanie seniora wzbudza Twój niepokój, jak najszybciej skontaktuj się z jego lekarzem.