Podopieczny zdaje się nie zauważać, co jest po jego prawej lub lewej stronie? A może zakłada tylko jeden rękaw koszuli i twierdzi, że już jest ubrany? To może być tak zwany neglect syndrome, czyli zespół pomijania stronnego, obserwowany niekiedy u osób po wylewie lub udarze. Chory nie dostrzega przedmiotów po jednej stronie, a nawet i prawej lub lewej strony własnego ciała. Jak wygląda opieka nad seniorem z neglect syndrome? Oto, co opiekunka pracująca w Niemczech powinna wiedzieć.
Czym jest zespół pomijania stronnego?
Wbrew pozorom ze wzrokiem seniora wszystko jest w porządku – problem leży w uszkodzeniach struktury mózgu. Dochodzi do nich na skutek udaru, wylewu, choroby nowotworowej lub urazu czaszkowo-mózgowego. W rezultacie zniszczeniu ulegają struktury podkorowe i korowe mózgu, a ich efekt może być różny. Wszystko zależy od miejsca i wielkości zmian. Neglect syndrome zawsze jednak objawia się niedostrzeganiem tego, co znajduje się po stronie przeciwnej do uszkodzenia. Jeśli więc ucierpiała lewa półkula mózgu, chory nie widzi prawej strony świata i odwrotnie. Lekarze i naukowcy twierdzą, że wystąpieniu pomijania stronnego sprzyjają uszkodzenia prawej półkuli mózgu. W przypadku uszkodzeń lewej półkuli zaburzenia trwają krócej i są mniej nasilone.
Jakie są objawy neglect syndrome? Pierwszym i najważniejszym jest niedostrzeganie lewej lub prawej strony – zarówno świata, jak i własnego ciała. Chora osoba nie ma świadomości, że w ogóle dana strona istnieje. Dzieje się tak dlatego, że mózg jej nie zauważa, nawet jeśli wzrok nie uległ uszkodzeniu. Podopieczny może więc zachowywać się na pierwszy rzut oka nieracjonalnie, może mieć trudności z wykonywaniem różnych czynności. Z racji tego, że jego mózg „nie widzi” części świata, to senior zaczyna ten obszar ignorować, a także zapominać o tym, co się tam znajduje. Nie odbiera też bodźców płynących z danej strony, nie słyszy muzyki, nie widzi włączonego telewizora.
Objawy pomijania stronnego często sprawiają, że opieka nad seniorem staje się trudniejsza. Osoba, która nie dostrzega jednej strony, może czuć się oszukiwana przez otoczenie. Do głosu dochodzą także zaburzenia zachowania, postrzegania czy wyrażania emocji. Z podopiecznym trudniej się też porozumieć. Senior ma problem z codziennymi czynnościami, jak jedzenie, ubieranie się, czesanie, czytanie.
Opieka nad seniorem z neglect syndrome
Jeśli zajmujesz się podopiecznym, który wykazuje objawy pomijania stronnego, musisz pamiętać o kilku rzeczach. Przede wszystkim zachowaj cierpliwość i obserwuj osobę starszą. Warto też zaproponować rodzinie seniora wizytę u lekarza. Badanie nie jest skomplikowane i umożliwia natychmiastową diagnozę. Lekarz zapewne będzie chciał, by osoba starsza narysowała prosty obrazek: kwiatek, dom, słońce. Chory z neglect syndrome narysuje tylko jego połowę i stwierdzi, że ukończył zadanie.
Diagnoza to dopiero pierwszy etap radzenia sobie z tą dolegliwością. Największym wyzwaniem jest codzienna opieka nad seniorem w domu. Trudno dogadać się z podopiecznym, który zakłada jeden rękaw kurtki i mówi, że jest gotowy do wyjścia. Osoba taka może też czesać włosy tylko po jednej stronie, malować szminką usta do połowy czy smarować kremem jedną połowę twarzy. Według niej wszystko jest w porządku – przecież w lustrze widzi siebie zadbaną, elegancko ubraną i uczesaną. Co zrobić w takiej chwili? Na pewno nie rzucać komentarzy w stylu: „nie wyjdziemy, póki nie poprawi Pani makijażu”, „ale jest Pan nieuczesany”. Pamiętaj, że podopieczny tego nie dostrzega. Lepiej wspomnieć o tym, że włosy trzeba jeszcze przyczesać, a bluzkę poprawić – i wtedy będzie już idealnie. Być może będziesz musiała stać w zasięgu jego wzroku i tłumaczyć, co robisz. Możesz też powiedzieć, że musisz coś jeszcze zrobić w domu, a następnie stanąć po stronie, której senior nie widzi. Warto jednak być delikatnym, gdyż podopieczny może się zaniepokoić lub zdenerwować.
Neglect syndrome: o czym jeszcze powinna pamiętać opiekunka?
Często sporym problemem okazuje się jedzenie. Mimo pieczołowicie nałożonej na talerz porcji senior może zostawiać niezjedzoną część posiłku, a jednocześnie skarżyć się, że wciąż jest głodny. Dlatego staraj się podawać potrawy tak, by znajdowały się w zasięgu wzroku osoby starszej. Wszelkie surówki, napoje i dodatki ustawiaj po „zdrowej” stronie seniora. Uważnie go obserwuj – zobaczysz, w którym momencie zaczyna widzieć cały dostępny posiłek. Jedzenie to jednak nie jedyna trudność, z którą musi zmagać się chory podopieczny. Na skutek pomijania stronnego może on mieć problem ze znalezieniem drzwi czy oskarżać opiekunkę o to, że celowo przestawia meble czy przedmioty w domu. W takiej sytuacji lepiej nie unosić się gniewem i nie tłumaczyć, że wszystko jest tam, gdzie zwykle. Poproś za to seniora, aby odrobinę odwrócił się w lewo lub w prawo, aż sam zobaczy coś, co jeszcze przed chwilą „zaginęło”.
Leczenie zespołu pomijania stronnego u seniora
Jak już wiesz, neglect syndrome rozwija się głównie na skutek uszkodzenia struktur mózgowych. I choć taka diagnoza brzmi poważnie, to badania pokazują, że u większości chorych objawy cofają się samoistnie. Dzieje się tak na skutek terapii, dlatego warto wdrożyć ją szybko i sprawnie. Regeneracja mózgu po uszkodzeniu sprawia, że symptomy pomijania stronnego stopniowo zanikają. Jednak zdarzają się sytuacje, w których leczenie zostaje wprowadzone nieprawidłowo. W takich przypadkach objawy mogą się wręcz utrwalić, a to znacznie utrudnia życie seniorowi i osobom w jego otoczeniu.
Na czym polega terapia osoby z neglect syndrome? Głównie na wprowadzaniu bodźców płynących ze strony, której pacjent nie dostrzega. Lekarz i fizjoterapeuta mogą Ci polecić, żebyś ustawiała ciało i głowę podopiecznego w tamtym kierunku. Oprócz tego konieczne będą tak zwane ćwiczenia analizy wzrokowo-przestrzennej i integracji percepcyjno-motorycznej. Brzmi zawile? Spokojnie. Większość zadań zlecanych seniorowi będzie polegała na liczeniu przedmiotów, pisaniu, rysowaniu lub czytaniu. Warto więc podjąć ten trud, by już niedługo podopieczny mógł cieszyć się pełnym obrazem świata.