Starość nie należy do najprzyjemniejszych okresów życia człowieka. Postępujące problemy ze zdrowiem, spadek witalności i energii – to tylko niektóre jej objawy. Jednym z najbardziej znaczących symptomów jest starzenie mózgu. Jak je rozpoznać? I czy podopiecznemu mającemu problemy z pamięcią oraz koncentracją można pomóc?
Budowa mózgu i jego niesamowite funkcje
Nasz mózg wciąż potrafi nas zaskakiwać. Naukowcy badają go od wielu lat, a mimo tego do dziś nie odkryli wszystkich jego tajemnic. Jednak istnieją kwestie, w których jest on bliźniaczo podobny do innych organów w ciele. Mózg starzeje się bowiem tak samo, jak one. Wraz z upływem lat wydajność mózgu zmniejsza się, a to nie pozostaje bez wpływu na cały organizm.
Ludzki mózg tworzą miliardy neuronów. Są to komórki nerwowe układające się w imponującą sieć, po której nieprzerwanie poruszają się impulsy nerwowe. Warto wiedzieć, że nie powstają one przypadkowo. Nowe połączenia neuronów tworzą się chociażby poprzez uczenie i zapamiętywanie. Gdy uczymy się czegoś nowego, w mózgu powstaje struktura, która pozwala nam pamiętać nowe informacje. Mimo tego, tak samo jak inne komórki w ciele, nie są wieczne. Z biegiem czasu obumierają, a w ich miejsce powstają nowe neurony. Dzięki temu człowiek jest w stanie przypomnieć sobie coś nawet po wielu latach.
Starzenie mózgu jest złożonym procesem, który u każdego może przebiegać inaczej. Trudno zatem odpowiedzieć na pytanie, kiedy się on rozpoczyna. Pierwsze umiejętności, jak kreatywność i sprawność poznawczą, zaczynamy tracić już w wieku 20 lat. Tkanki mózgu przestają dojrzewać kilka lat później. Po 30. roku życia objętość mózgu zaczyna się zmniejszać, co może wykazać tomografia i rezonans magnetyczny. W wieku 50-60 lat układ nerwowy ulega stopniowemu pogorszeniu. Impulsy przemieszczają się coraz wolniej, połączenia nerwowe są mniej aktywne, a komórki mózgu zaczynają zanikać.
Co wpływa na starzenie mózgu?
Jak już wspomnieliśmy, mózg człowieka starzeje się w różnym tempie. Prędkość tego procesu zależy od wielu indywidualnych czynników. Dużą rolę grają tutaj geny oraz przebyte w ciągu życia choroby. Jeżeli podopieczny cierpiał kiedyś na choroby mózgu, ma za sobą urazy, zapalenia – starzenie mózgu może być szybsze. Znaczenie mają również schorzenia ogólnoustrojowe, takie jak miażdżyca lub cukrzyca., a także styl życia i codzienna aktywność. Notoryczne niedosypianie, życie w stresie, niezdrowe nawyki, używki przyspieszają neurodegenerację mózgu.
Wiek również wpływa na starzenie się mózgu człowieka. Wraz z upływem lat jego funkcjonalność znacznie się pogarsza. W efekcie wiele osób starszych ma problemy z pamięcią i trudniej im uczyć się nowych rzeczy. Mowa tutaj nie tylko o nauce języka obcego czy obsługi komputera. Niekiedy osoby starsze mają trudności z zapamiętaniem nowego rozkładu jazdy autobusów czy innej godziny emisji ulubionego serialu. Młody człowiek szybko przejdzie nad tym do porządku dziennego, natomiast dla seniora taka zmiana może być bardzo stresująca.
Zaburzenia pracy mózgu w podeszłym wieku
Jak rozpoznać objawy starzenia mózgu? Jednym z najbardziej widocznych są problemy z pamięcią epizodyczną i semantyczną. Pierwsza z nich odpowiada za pamiętanie wydarzeń z przeszłości, druga za przechowywanie nabytej (na przykład w szkole) wiedzy. Seniorzy łatwiej zapominają to, czego się nauczyli lub dowiedzieli. Nie warto jednak tego bagatelizować – kłopoty z pamięcią nie zawsze oznaczają naturalne starzenie mózgu. Jeżeli Twój podopieczny zapomina, co zjadł pół godziny temu, lepiej skonsultować się z lekarzem. Może to być objaw poważnej choroby otępiennej.
Schorzenia otępienne, takie jak chociażby choroba Alzheimera, są jednym z czynników prowadzących do wystąpienia demencji. Najczęściej, bo w 50-70% przypadków diagnozuje się właśnie chorobę Alzheimera. Poza nią można wymienić jeszcze chorobę Parkinsona, chorobę Creutzfelda-Jakoba i zespół Picka. Jeśli nie zostaną rozpoznane i nie wdroży się odpowiedniego leczenia, zaburzenia pracy mózgu mogą narastać. Objawy, które powinny zaniepokoić, to:
- utrata pamięci,
- trudności w wykonywaniu prostych czynności,
- dezorientacja,
- zapominanie imion i nowych informacji,
- nieoczekiwane napady złości czy agresji.
Jeżeli zauważysz je u swojego podopiecznego, powiadom o nich rodzinę i zasugeruj jak najszybszą wizytę u lekarza.
Starzenie mózgu to nie wyrok
Praca w opiece nad seniorem z zaburzeniami pracy mózgu jest trudna. Mniejsza sprawność intelektualna powoduje, że podopieczny sprawia wrażenie człowieka bezradnego i bezsilnego. Warto jednak pamiętać, iż starzenie mózgu postępuje stopniowo. Być może osobie starszej trudniej przyswajać i wyszukiwać informacje, ale za to posiada szeroką wiedzę na różne tematy. Pogarsza się jej pamięć krótkotrwała, lecz ciągle chętnie wspomina zdarzenia z przeszłości.
Starość nie musi więc być zdominowana przez chorobę i ograniczenia. To właśnie seniorzy często przekraczają granice swoich możliwości zdrowotnych i fizycznych. Uczą nas – młodszych – jak odważnie i w pełni żyć.