Do zadań opiekunki seniora pracującej w Niemczech należy, między innymi, planowanie, gotowanie i podawanie posiłków. Dba ona o to, aby podopieczny był najedzony, a potrawy pokrywały jego zapotrzebowanie energetyczne. Niestety, niektóre starsze osoby z różnych powodów nie chcą lub nie są w stanie jeść. Przy opiece nad seniorem, który ma tego typu problem, warto pamiętać, że seniorzy są dużo bardziej narażeni na niedożywienie. Jak je rozpoznać i w jaki sposób mu zapobiegać?
Czym jest niedożywienie organizmu?
Niedożywieniem nazywamy stan, w którym zostaje zachwiana równowaga między przyswojonym przez organizm pokarmem a codziennym zapotrzebowaniem. Mowa tu oczywiście o niedoborze składników odżywczych oraz kalorii. Najczęściej niedożywienie spowodowane jest niską podażą białka, witamin i składników mineralnych. Dzisiejsza medycyna pozwala na wyróżnienie trzech rodzajów niedożywienia:
- Ilościowe (energetyczno-białkowe): dochodzi do niego, kiedy organizm nie otrzymuje właściwej liczby kalorii i ilości białka w diecie. Objawem jest zwykle zmniejszająca się masa ciała – proces ten można dostrzec gołym okiem.
- Jakościowe: w tym przypadku do organizmu nie są dostarczane niezbędne składniki pokarmowe, takie jak witaminy i składniki mineralne. Niedożywienie jakościowe może występować także u osób z nadwagą lub otyłością.
- Mieszane: występują zarówno objawy niedożywienia ilościowego, jak i jakościowego.
Czy osoba starsza, która jest niedożywiona, zawsze będzie chudnąć? Okazuje się, że nie. Zmniejszająca się waga jest charakterystyczna dla niedożywienia ilościowego, gdy senior dostarcza do organizmu za mało kalorii. W przypadku niedożywienia jakościowego można zaobserwować nawet przybieranie na wadze. Powodem jest sięganie po żywność typu fast food i wysoko przetworzoną. Dostarcza ona co prawda dużo kalorii, ale ma za to bardzo niską wartość odżywczą. Warto więc zwrócić uwagę także na inne objawy niedożywienia, takie jak ogólne osłabienie, szybkie marznięcie, zaburzenia odporności, mniejsze wydzielanie śliny, zaparcia i biegunki.
Przyczyny niedożywienia u seniora
Podopieczni wymagający opieki często zmagają się z różnymi, przewlekłymi chorobami. Wiele z nich może mieć daleko idące skutki; między innymi prowadzić właśnie do niedożywienia. Schorzenia, które są szczególnie niebezpieczne, to:
- nowotwory,
- stany zapalne (urazy, oparzenia),
- choroby otępienne,
- depresja, izolacja społeczna, stany lękowe.
Ryzyko wystąpienia niedożywienia wzmaga także naturalny proces starzenia. Wiąże się z nim bowiem nierzadko brak zębów, zaburzenia apetytu czy słabsze odczuwanie smaków i zapachów. Również leki i ich niepożądane działania mogą wpływać na przyjmowanie pokarmów.
Warto też wspomnieć o kilku czynnikach, które sprzyjają niedożywieniu u osób starszych. Jedno z najczęściej spotykanych to ograniczona sprawność fizyczna. Seniorzy leżący, ciężko chorzy, nie odczuwają tak dużej potrzeby jedzenia, jak osoby aktywne fizycznie. W rezultacie są oni bardziej narażeni na niedożywienie. Inny czynnik to chociażby ubóstwo, samotność, osłabienie więzi międzyludzkich. Senior, który mieszka sam, nie jest w stanie robić zakupów i nie ma na nie funduszy, nie może dostarczyć organizmowi wszystkich potrzebnych składników odżywczych. Niedożywienie powodują czasem również trudne okresy w życiu: żałoba, depresja czy długotrwałe spadki nastroju. Zdarza się również, że osoba starsza nie ma wiedzy na temat zasad prawidłowego odżywiania i je głównie niezdrowe produkty.
Jak niedożywienie wpływa na organizm osoby starszej
Skutki niedożywienia mogą być bardzo poważne. Zwykle zaczyna się od ogólnego osłabienia organizmu, braku sił czy tracenia równowagi. W dłuższej perspektywie niedożywienie może prowadzić do nieodwracalnych zmian w organizmie, a nawet do śmierci. Dlatego tak ważna jest tutaj profilaktyka i zapobieganie rozwojowi schorzenia. Oczywiście metody zależą od przyczyny, w wyniku której może pojawić się niedożywienie. Jeżeli w grę wchodzą poważne choroby, warto zgłosić się do lekarza seniora. Specjalista doradzi, co robić, a jeśli będzie taka potrzeba, zaleci żywność medyczną. Zwykle jest ona dostępna w formie musów, proszków lub jogurtów, dlatego osoby starsze chętniej ją przyjmują. Niewielka buteleczka czy saszetka skrywa w sobie dużo kalorii i składników odżywczych. Pamiętaj, że brak apetytu u starszej osoby może być spowodowany lekami. Dlatego dobrze jest skonsultować się z lekarzem i w razie możliwości zamienić lekarstwa na inne.
Senior nie chce jeść? Również Ty, jako opiekunka, możesz pomóc mu odzyskać apetyt i zapobiec niedożywieniu. Podstawową kwestią jest rozważne planowanie posiłków, zakupów i gotowania. Gdy osoba starsza traci sprawność, zmniejsza się też jej chęć do szykowania sobie jedzenia. Często zadowala się kanapką zamiast obiadu, gdyż nie widzi potrzeby gotowania dla jednej osoby. Znaczenie mają także wieloletnie przyzwyczajenia: jeśli senior od lat je potrawy bogate w tłuszcze i cukry, trudno mu z dnia na dzień przejść na zdrowe produkty. Jak zatem przekonać podopiecznego do zmiany diety?
Przede wszystkim podawaj seniorowi 5-6 mniejszych posiłków dziennie. W każdym z nich powinno znaleźć się warzywo lub owoc – surowe albo gotowane. Dobrym wyjściem jest jedzenie posiłków wspólnie z osobą . Samotność przy jedzeniu sprawia, że apetyt się zmniejsza. Miłe towarzystwo i rozmowa pomogą zmienić nieprzyjemny obowiązek w chwile, na które senior będzie czekał z niecierpliwością. Zachęć też podopiecznego do aktywności fizycznej. Może to być nawet wyjście na spacer czy do ogrodu, o ile stan zdrowia osoby starszej pozwala na taki krok. Świeże powietrze i ruch nie tylko poprawiają apetyt, ale też wpływają pozytywnie na odporność.