Osoby w podeszłym wieku zmagają się z wieloma chorobami i dolegliwościami, często przewlekłymi. Do najbardziej kłopotliwych należą między innymi obrzęki nóg. Opuchnięte i bolesne nogi sprawiają, że codzienne funkcjonowanie jest o wiele trudniejsze. Senior nie może założyć butów, a chodzenie sprawia ból. Co powoduje obrzęk nóg u osoby starszej? W jaki sposób opiekunka może pomóc swojemu podopiecznemu? Dziś postaramy się odpowiedzieć na to pytanie. Poznaj metody, które złagodzą nieprzyjemne objawy i ułatwią seniorowi życie.
Przyczyny i objawy obrzęku nóg
Czym tak naprawdę jest obrzęk nóg? Powstaje on na skutek nagromadzenia nadmiernej ilości płynu tkankowego w przestrzeni międzykomórkowej. Płyn ten, jako element krwi i limfy, w normalnych warunkach trafia równomiernie z tkanek do naczyń i odwrotnie. Wraz z nim do komórek organizmu dostaje się tlen i substancje odżywcze, a wszelkie niepotrzebne produkty przemiany materii są usuwane. Gdy jednak z jakichś powodów ten proces nie działa prawidłowo, z naczyń może przesiąkać za duża ilość płynu. W efekcie płyn gromadzi się na zewnątrz tkanek i mięśni, powodując opuchliznę. Najczęściej powstaje ona na kostkach, podudziach i stopach. Objawami obrzęku nóg u starszej osoby są na przykład:
- naciągnięta i błyszcząca skóra na kostkach,
- uczucie, że ubrania (szczególnie spodnie i skarpetki) nagle stały się za ciasne,
- pojawiające się „pajączki” na nogach,
- nocne skurcze,
- uczucie ciężkich nóg,
- dyskomfort podczas chodzenia,
- twardsza, bledsza lub zasiniona skóra.
Warto wiedzieć, że obrzęk nóg nie jest chorobą, a jedynie objawem. Mogą się za nim kryć poważne schorzenia, dlatego nie należy go lekceważyć. Do najczęściej spotykanych należy przewlekła niewydolność żył, która jest popularna szczególnie wśród kobiet, a także zakrzepica żył głębokich. Obrzęki niekoniecznie jednak muszą świadczyć o chorobie związanej z przepływem krwi. Mogą też być symptomem niewydolności serca, zaburzeń procesów metabolicznych, reumatyzmu, chorób nerek, cukrzycy, zaburzonej pracy tarczycy, chorób układu oddechowego i tkanek miękkich. Niestety, za wystąpienie obrzęku nóg często odpowiada też tryb życia. Jeżeli podopieczny stroni od aktywności, w jego menu jest dużo soli, a za mało białek i witamin, a także ma nadwagę, ryzyko opuchlizny nóg znacznie wzrasta. Dolegliwościom sprzyja również zażywanie niektórych leków oraz przegrzanie organizmu.
Diagnoza i leczenie opuchlizny nóg u seniora
Obrzęk nie zawsze musi być objawem toczącej się choroby. Jak rozpoznać, czy opuchlizna jest groźna? Przyjrzyj się jej. Jeżeli jest niewielka i skoncentrowana w jednym miejscu, na małym obszarze skóry, prawdopodobnie nie ma się czym martwić. Powodem może być tutaj reakcja alergiczna (wraz z wysypką i świądem), ukąszenie owada, oparzenie, zrosty pooperacyjne czy zwapnienie kości. Zawsze jednak warto trzymać rękę na pulsie i w razie wątpliwości zasięgnąć rady lekarza. Jeśli opuchnięcie jest duże, utrzymuje się przez dłuższy czas, towarzyszy mu ból i odgłosy chrupania w stawach, jak najszybciej umów seniora na wizytę. Zwróć też uwagę, czy w obrębie obrzęku nie ma grudek czy stwardnień podskórnych.
Podczas konsultacji lekarskiej specjalista zapyta o objawy, o czas ich trwania i natężenie. Prawdopodobnie zleci także badania laboratoryjne krwi. W przypadku obrzęków nóg szczególnie ważne będzie oznaczenie poziomu kreatyniny, albumin i stężenie D-dimerów. To ostatnie badanie może potwierdzić albo wykluczyć niewydolność nerek. Oprócz badań krwi przydadzą się też: EKG i echo serca, które pomogą w wykryciu niewydolności serca i zaburzeń krążenia, oraz USG doppler – sprawdzi, czy żyły i tętnice są drożne. Wyniki badań pomogą w ustaleniu diagnozy i zaplanowaniu leczenia. W zależności od przyczyn dolegliwości senior może przyjmować leki moczopędne, preparaty wzmacniające naczynia krwionośne lub leki przeciwzakrzepowe.
Elementem kuracji bywa też kompresjoterapia, czyli leczenie uciskiem. Polega ona na owijaniu opuchniętej nogi elastycznym bandażem. W ten sposób powstaje ucisk, który stymuluje przepływ limfy i pomaga w usuwaniu zastojów. Na rynku dostępne są specjalistyczne podkolanówki, skarpetki i rajstopy uciskowe – warto zaproponować podopiecznemu takie rozwiązanie.
Obrzęk nóg: profilaktyka, leczenie i domowe sposoby
Dopasowane leczenie to jedynie połowa sukcesu w walce z obrzękami nóg. Równie ważny jest odpowiedni tryb życia. Oto kilka zasad, które warto wprowadzić do codzienności seniora.
- Odpowiednia dawka ruchu – sprawdzą się tutaj spokojne spacery (zwłaszcza pod górkę), zajęcia z aqua aerobiku, pływanie oraz prosta gimnastyka. Regularny ruch sprawi, że kondycja podopiecznego się poprawi, organizm będzie bardziej dotleniony, a żyły wzmocnione. W trakcie dnia przypominaj też seniorowi, aby raz na godzinę wstał i poruszał rękami i nogami. Przydatna może się tutaj okazać terapia według koncepcji Bobath.
- Unoszenie nóg – najprostszym sposobem jest podkładanie osobie starszej pod nogi stołka lub podnóżka. Specjaliści zalecają też, by chorzy podnosili nogi powyżej poziomu serca trzy razy dziennie przez pół godziny. W ten sposób zredukują się zastoje krwi i płynów tkankowych.
- Właściwa dieta – w menu seniora cierpiącego na obrzęk nóg powinny się znaleźć produkty bogate w białko, potas i magnez. Niezbędny będzie także krzem – znajdziesz go w pokrzywie, czosnku i skórkach owoców – oraz rutyna (cebula, marchew, cytrusy). Pierwiastki te uszczelniają naczynia krwionośne i działają przeciwzakrzepowo. Z jadłospisu należy wykluczyć produkty z dużą zawartością soli, cukier oraz ostre przyprawy.
- Nawodnienie – warto pamiętać, że obrzęki nie są oznaką za dużej ilości wody w organizmie. Jeżeli podopieczny ograniczy przyjmowanie płynów, jego organizm będzie dodatkowo gromadził rezerwy wody. Zaleca się więc, aby osoba starsza piła do 2,5 litra wody dziennie, a latem, podczas upałów, nawet do 3-4 litrów.
- Wygodna i funkcjonalna odzież – tutaj przede wszystkim trzeba unikać zbyt ciasnych skarpetek i rajstop. Sprawdź, czy buty, które nosi podopieczny, są dobrze dopasowane – lepsze zbyt luźne obuwie, niż za ciasne. Nie powinny być też zbyt mocno zasznurowane. Nieprawidłowo dobrane buty, spodnie czy skarpetki mogą wzmagać opuchliznę nóg. Receptą na to są nie tylko luźne elementy garderoby, ale też specjalne rajstopy czy skarpetki dla chorych z obrzękiem nóg. Znajdziesz je chociażby w aptekach.
Obrzęk nóg oznacza dla seniora głównie ból i dyskomfort. Jednak to nie wszystko – opisane dolegliwości mogą być objawem poważnych chorób. Dlatego warto codziennie obserwować podopiecznego i regularnie pytać o jego samopoczucie. Jeśli cokolwiek Cię zaniepokoi, nie obawiaj się zaproponować wizyty u specjalisty. Lekarz przeprowadzi badanie, dobierze leki i doradzi, co zrobić, by osoba starsza poczuła się lepiej.