Wraz z wiekiem zmienia się nie tylko wygląd zewnętrzny człowieka. Nieco inaczej funkcjonuje również jego psychika. Dlatego wiele dolegliwości, takich jak uczucie smutku czy przygnębienia, składamy na karb starości. Opiekunka macha ręką, kiedy podopieczny zachowuje się nieracjonalnie, twierdząc, że „starsi ludzie po prostu tak mają”. W takiej sytuacji łatwo jednak przeoczyć niepokojące objawy, jak na przykład urojenia. Nie są one bowiem normalnym symptomem starości i można, a nawet trzeba je leczyć. Co zrobić, gdy podopieczny dostrzega coś, czego tak naprawdę nie ma? Oto kilka porad.
Czym są urojenia, omamy i halucynacje?
Jednym z powodów wystąpienia omamów czy urojeń są zmiany zachodzące w mózgu. Dzieje się tak chociażby przy demencji. Mózg starzeje się stopniowo, a w wyniku tego procesu jego funkcjonowanie zostaje zaburzone. Powstają więc fałszywe obrazy, które osoba starsza uważa za rzeczywistość. Opiekunka chce mu pomóc, więc próbuje go przekonać, że to, co widzi, to nieprawda. Nie jest to jednak najlepsza forma radzenia sobie z urojeniami u seniora. Dlaczego? Dowiesz się tego za chwilę. Na razie skupimy się na różnicach między wymienionymi wcześniej pojęciami.
- Omamy są fałszywymi doznaniami zmysłowymi. Chory widzi, słyszy lub czuje coś, czego inni nie są w stanie zauważyć. Przykład: senior może słyszeć radio, które jest wyłączone.
- Urojenia dotyczą fałszywych przekonań, które nie mają żadnego odzwierciedlenia w rzeczywistości. Można je zaobserwować zwłaszcza u osób mających problemy z pamięcią. To one potrafią oskarżyć opiekuna o kradzież lub kłamstwo.
- Paranoja to przede wszystkim podejrzliwość. Chory może być przekonany, że opiekunka chce go zostawić, oszukać, okraść. Zachowuje się więc w sposób nieprzyjemny, a nawet wrogi.
Lekarze szacują, że urojenia lub omamy mogą występować nawet u 20% osób starszych. Przyczyną jest tu bowiem proces starzenia – w jego wyniku obumierają neurony w mózgu. Do wystąpienia tego typu objawów może też prowadzić przyjmowanie niektórych leków. Przed podaniem lekarstwa sprawdź więc, czy w ulotce nie ma informacji o wpływie na pamięć lub myślenie. Przeanalizuj też możliwe skutki uboczne. Warto również przyjrzeć się diecie seniora. Jego zachowanie może być bowiem spowodowane niedoborem składników odżywczych. Na pamięć i postrzeganie dobrze działa sód, potas, wapń, magnez, witamina B12 i kwas foliowy. Nie należy również zapominać o chorobach przewlekłych, które też mogą wpłynąć na to, jak podopieczny widzi otoczenie. Mowa tutaj przede wszystkim o schorzeniach otępiennych: demencji, chorobie Alzheimera, otępieniu z ciałami Lewy’ego – ale nie tylko. Problemy ze świadomością mogą być też objawem chorób tarczycy, wątroby i nerek oraz tak zwanych mikroudarów.
Rodzaje urojeń występujących u osób starszych
Pracując w opiece w Niemczech, możesz zetknąć się z podopiecznymi, którzy sygnalizują niecodzienne objawy chorób. Jednym z nich mogą być właśnie urojenia lub halucynacje. Warto wiedzieć nieco więcej na ich temat. Jeśli bowiem dobrze je rozpoznasz, możesz odpowiednio zareagować. Jakie zatem rodzaje urojeń mogą wystąpić u seniora?
- Omamy wzrokowe – są jednym z symptomów Zespołu Charlesa Bonneta. Podopieczny dostrzega rzeczy, których wokół niego nie ma. Mogą to być niespodziewane błyski świetlne, ale też zwierzęta czy ludzie, a także całe otoczenie. Chory może widzieć zupełnie inny pokój niż ten, w którym się właśnie znajduje.
- Urojenia prześladowcze – podopieczny jest pewien, że wszyscy działają na jego szkodę, śledzą go i są do niego wrogo nastawieni. Może reagować agresją na próby zbadania przez lekarza, zabraniać opiekunce zbliżania się do siebie, złościć się na członków rodziny.
- Urojenia ksobne – senior ma wrażenie, że wszystko co mówią lub robią inne osoby (nawet zupełnie przypadkowe) dotyczy właśnie jego. Jest przekonany, że inni rozmawiają o nim, wskazują na niego, śmieją się z niego.
- Hipochondria – osoba starsza uważa, że cierpi na ciężką, śmiertelną chorobę. Nawet pozytywne wyniki badań nie są w stanie przekonać jej, że jest inaczej.
Każda z powyższych przypadłości może być dużym problemem, zarówno dla seniora, jak i dla opiekunki w Niemczech. Podopieczny może twierdzić, że jego otoczenie chce go okraść, otruć albo że bliscy lub instytucje go śledzą. Żyje więc w ciągłym poczuciu zagrożenia, co może prowadzić do agresji. Urojenia u osób starszych powinny zatem zawsze być skonsultowane z lekarzem. Co prawda zmiany w mózgu i psychice osoby starszej są nieuniknione, ale mogą stać się mniej kłopotliwe dla niej samej i dla otoczenia.
Opieka nad seniorem z urojeniami
Jak poradzić sobie z urojeniami u seniora? Przede wszystkim pamiętaj, że są one wynikiem zaburzeń poznawczych. Na przykład w demencji starczej urojenia wypełniają powstające luki w pamięci. Podopiecznemu wydaje się, że pamięta wydarzenie z przeszłości, które tak naprawdę jest tylko złudzeniem. W takiej sytuacji opiekunowie zwykle próbują naprowadzić seniora na właściwy trop. Nie należy jednak tego robić. Warto zrozumieć, że dla chorego świat, który go otacza, nie ma sensu. Z tego powodu osoba starsza może się bać. Dobrym ruchem jest więc uspokojenie podopiecznego. Nie zadawaj dodatkowych pytań, nie staraj się niczego logicznie wyjaśniać. Jeśli senior szuka torebki, dołącz do poszukiwań. A co zrobić w przypadku halucynacji? Zapytaj o to, co widzi senior i co w związku z tym czuje. Zapewnij podopiecznego, że z Tobą jest bezpieczny. I najważniejsze: reaguj głównie na te halucynacje, które są dla seniora nieprzyjemne. Jeśli widzi coś, co go uspokaja, po prostu obserwuj jego zachowanie.
Czy urojeniom da się zapobiec? Nie zawsze – ale można zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia. W tym celu dobrze jest zachęcać podopiecznego do gimnastyki fizycznej i umysłowej. Jeśli senior jest w stanie samodzielnie wykonać jakąś czynność, nie wyręczaj go, ale motywuj. I nie zapomnij pochwalić za starania. Zaproponuj osobie starszej partyjkę szachów, czytaj jej książki, rozwiązujcie wspólnie krzyżówki. Takie ćwiczenia pomogą utrzymać mózg w dobrej formie.