Choroby układu pokarmowego to często męczące przypadłości, skutecznie utrudniające seniorowi życie. Sprawy nie ułatwia fakt, że każde schorzenie jest inne i daje specyficzne objawy. Lekarze muszą więc dopasować indywidualne kuracje i rozwiązania, które pomogą konkretnej osobie. Jednym z nich jest chociażby stomia. Wiele opiekunek obawia się opieki nad seniorem ze stomią. Dlaczego? Głównie ze względu na dodatkowe wymagania, ale również na trudne emocje, jakie się z tym wiążą. Jak prawidłowo opiekować się osobą ze stomią? Jak wygląda życie chorego podopiecznego? Sprawdź.
Czym jest stomia?
Stomia należy do chirurgicznych sposobów leczenia chorób układu pokarmowego. Określenie to pochodzi z j. greckiego i oznacza „otwór”. Jest on tworzony w dole brzucha podczas operacji. Chirurg przez ten otwór wyprowadza fragment jelita. W ten sposób niestrawione resztki pokarmów, mocz, kał lub gazy mogą wydostawać się na zewnątrz. W niektórych przypadkach bowiem drogi wydalnicze nie działają tak, jak powinny. Stomia ma za zadanie pomóc choremu w wypróżnianiu i w zachowaniu równowagi organizmu. Nie jest ona duża; ma 2-5 mm średnicy i wystaje nad skórę maksymalnie na kilkadziesiąt milimetrów. Dołącza się do niej specjalny plastikowy worek stomijny – jedno- lub dwuczęściowy. Jest przyczepiony do powstałego otworu. Worek jednoczęściowy składa się z przylepca, który na stałe przyłącza się do worka. Natomiast worek dwuczęściowy posiada jeszcze płytkę przyczepianą do skóry.
W jakich przypadkach wykonuje się stomię? Najczęściej wtedy, gdy z jakichkolwiek powodów trzeba usunąć część lub całość jelita grubego, pęcherza moczowego albo odbytnicy. Przyczynami są zwykle:
- nowotwór jelita grubego,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- niedrożność jelit,
- polipowatość jelita grubego,
- uchyłki jelita cienkiego,
- żylaki odbytu,
- nowotwory złośliwe umiejscowione w układzie moczowym.
Wyróżniamy trzy rodzaje stomii, w zależności od tego, w jakiej lokalizacji się ją wykonuje. Może to być stomia jelita grubego (kolostomia), stomia jelita cienkiego (ileostomia) oraz stomia pęcherza moczowego (urostomia). W lżejszych przypadkach zakłada się ją na pewien czas, zachowując odbyt i odbytnicę w stanie nienaruszonym. Niekiedy jednak wymagane jest usunięcie odbytu wraz ze zwieraczami i założenie stomii na stałe.
Higiena podopiecznego z założoną stomią
Jak prawidłowo opiekować się seniorem ze stomią? Przede wszystkim należy pamiętać o odpowiedniej higienie i o regularnej wymianie worka stomijnego. Zachowanie higieny jest bardzo ważne – pomaga uniknąć infekcji czy powikłań. Worek stomijny wymieniamy najpóźniej wtedy, gdy wypełni się w 2/3 objętości. Jeśli Twój podopieczny posiada worek jednoczęściowy, prawdopodobnie trzeba go będzie wymieniać każdego dnia. W przypadku worka dwuczęściowego wystarczy wymiana co kilka dni, zależnie od indywidualnych potrzeb. Wymienianiem worka stomijnego może się zająć sam chory, opiekun medyczny albo inna wyszkolona w tym zakresie osoba. Nie musi to należeć do Twoich obowiązków, ale jeśli tak, warto już teraz dowiedzieć się nieco więcej o higienie stomii. Oto wymiana worka stomijnego krok po kroku.
- Umyj dokładnie ręce i załóż jednorazowe, jałowe rękawiczki.
- Ułóż na łóżku matę ochronną (zapobiegnie zabrudzeniom).
- Pomóż podopiecznemu przyjąć wygodną pozycję. Możesz ułożyć go na boku lub posadzić tak, by mieć dobry dostęp do worka stomijnego.
- Zaczynając od góry, delikatnie i stopniowo odklej stary worek.
- Umyj odsłoniętą skórę ciepłą wodą, osusz miękkim ręcznikiem papierowym albo delikatnym papierem toaletowym.
- Zbadaj dokładnie skórę wokół stomii. Upewnij się, że nie pojawiły się żadne obrzęki, wysypka, pęcherze, podrażnienia czy krwawienie. Również zmieniony kolor skóry wymaga konsultacji z lekarzem.
- Załóż nowy worek, zaczynając od dołu i kierując się w górę.
Pamiętaj, że worki stomijne są wodoodporne. W żaden sposób nie utrudniają więc codziennego mycia czy kąpieli. Dobrze jest jednak pamiętać o kilku zasadach. Myjąc okolice stomii, używaj delikatnych, hipoalergicznych i bezzapachowych kosmetyków. Unikaj szorowania ostrymi gąbkami – wybierz raczej miękkie gąbki dla dzieci albo ściereczki. Przed kąpielą w wannie sprawdź, czy worek dobrze przylega i czy nie ma ryzyka przecieku. Po kąpieli czy prysznicu dokładnie osusz okolice stomii miękkim ręcznikiem i sprawdź, czy na skórze nie ma podrażnień.
Stomia a codzienność osoby starszej
Najważniejszym elementem codziennego życia seniora ze stomią jest dieta. Powinna być ona ustalana z lekarzem, gdyż każdy chory ma inne potrzeby, zależnie od rodzaju stomii. Istotny jest też stan zdrowia podopiecznego. Można jednak wyróżnić kilka ogólnych zasad, których warto przestrzegać zawsze. Osoba ze stomią powinna jeść 4-6 regularnych, lekkich posiłków dziennie, ostatni na 2-3 godziny przed snem. Dopilnuj, by senior dokładnie gryzł i przeżuwał pokarm. Z jadłospisu lepiej będzie wykluczyć produkty ciężkostrawne, nasilające perystaltykę jelit, potrawy smażone, alkohol, ostre przyprawy, napoje gazowane. Unikaj też wprowadzania do menu produktów wzdymających, jak rośliny strączkowe. Niektóre warzywa, jak szparagi, kapusta, czosnek, cebula powodują nieprzyjemny zapach stolca. Natomiast skórka jabłka, chińskie warzywa, kukurydza, suszone owoce, grzyby, orzechy czy ananasy mogą blokować stomię. Ważne jest też wypijanie odpowiedniej ilości płynów (2-2,5 litra na dobę) w postaci wody i herbat ziołowych. Lepiej ograniczyć picie kawy i mocnej herbaty, gdyż mogą zatrzymywać toksyny w organizmie.
Codzienność osoby starszej ze stomią bywa trudna, także emocjonalnie. Senior może czuć obawy, wstyd, lęk, przygnębienie. Może zastanawiać się, co powiedzą ludzie, gdy zobaczą jego stomię. Dla wielu podopiecznych operacja to temat tabu; nie chcą o niej rozmawiać nawet z najbliższymi osobami. W efekcie senior zamyka się w sobie i izoluje od ludzi, a to może skutkować stanami lękowymi czy depresją. Tutaj nieoceniona będzie pomoc opiekunki. Twoja wiedza, cierpliwość i zrozumienie pomogą osobie starszej oswoić się z nową sytuacją. Co możesz zrobić? Dobrym pomysłem będzie wybór odpowiednich ubrań. Koszule, bluzki i spodnie powinny być nieco luźniejsze, żeby nie uciskały worka stomijnego. Warto też zaproponować seniorowi akcesoria, jak pasy stomijne czy specjalnie zaprojektowana bielizna. Zachęcaj go również do aktywności fizycznej, która jest polecana wszystkim osobom starszym – także tym ze stomią. Wskazane będą spacery, nordic walking, jazda na rowerze, czy pływanie. Unikajcie dużego wysiłku fizycznego i nadmiernego obciążania mięśni brzucha.
Stomia wcale nie musi ograniczać życia podopiecznego. Dbając o właściwą higienę, dietę, aktywność i emocjonalnie wspierając seniora, możesz sprawić, że codzienność będzie dla niego łatwiejsza i przyjemniejsza.