Uczucie pieczenia czy częste, uporczywe odbijanie – to objawy, na które codziennie skarży się około 10% ludzi na świecie. Jedną z ich przyczyn może być refluks żołądkowo-przełykowy. Szczególnie narażone na niego są osoby starsze, które dodatkowo cierpią na choroby przewlekłe. Jeśli więc zauważyłaś u swojego podopiecznego powyższe objawy, przeczytaj ten artykuł. Dowiesz się z niego, jakie są przyczyny refluksu i w jaki sposób go leczyć.
Przyczyny i występowanie refluksu u seniorów
Powodem wystąpienia refluksu jest niepoprawne działanie mięśnia znajdującego się między przełykiem a żołądkiem. Medycznie jest on nazywany dolnym zwieraczem przełyku. Jego pracę można zatem zaobserwować przy przełykaniu – jeśli zbytnio się rozkurcza, mówimy właśnie o refluksie. Niepoprawna praca mięśnia sprawia, że kwaśna treść żołądkowa cofa się do przełyku i powoduje przykre dolegliwości, takie jak pieczenie. Jeżeli cofanie występuje wielokrotnie i przez dłuższy czas, to błona śluzowa przełyku może ulec uszkodzeniu. W efekcie rozwija się stan zapalny.
Można uznać, że refluks staje się powoli chorobą cywilizacyjną. Jest to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń na świecie. W krajach wysoko rozwiniętych objawy pojawiają się codziennie u około 10% osób, a co tydzień u 20%. Na tę chorobę cierpią zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Występuje najczęściej u osób prowadzących niezdrowy tryb życia, nadużywających alkoholu, otyłych, z problemami żołądkowymi. Niestety, okazuje się, że na refluks narażeni są także seniorzy. Czynniki zwiększające ryzyko jego wystąpienia to chociażby cukrzyca i twardziny. Na baczności powinny mieć się też osoby przyjmujące leki na chorobę wieńcową, schorzenia płuc i nadciśnienie tętnicze. Jeżeli więc masz podejrzenia, że Twój podopieczny może cierpieć na refluks żołądkowo-przełykowy, zaproponuj mu konsultację u lekarza. Specjalista zleci odpowiednie badania i w razie pozytywnego wyniku doradzi, jak dalej postępować.
Objawy, jakie daje refluks żołądkowo-przełykowy
Mimo że praca w opiece nie wymaga kwalifikacji medycznych, to opiekunka ma za zadanie czuwać nad zdrowiem podopiecznego. Jak to wygląda w praktyce? Opiekunka obserwuje samopoczucie seniora, zadaje mu pytania o to, jak się czuje i jakie ma ewentualne objawy chorobowe. Jeśli coś ją niepokoi, informuje o tym lekarza i rodzinę osoby starszej. To ważne zwłaszcza w przypadku refluksu – jego symptomy łatwo zbagatelizować. Są to chociażby:
- bóle brzucha,
- brak apetytu,
- częste odbijanie (gorzkie, kwaśne lub tak zwane „puste”), czkawka,
- zgaga,
- uczucie, że coś tkwi w gardle,
- pieczenie za mostkiem, bóle w klatce piersiowej,
- chrypka,
- suchy, męczący kaszel,
- zapalenie dziąseł,
- nudności i wymioty.
Wymienione powyżej dolegliwości pojawiają się zwykle po obfitym, tłustym posiłku. Dochodzi do nich również podczas pochylania się.
Zdarza się, że niektóre objawy refluksu do złudzenia przypominają oznaki zawału serca. W takiej sytuacji wielu seniorów reaguje przerażeniem – i trudno się temu dziwić. Warto więc uspokoić podopiecznego i zwrócić jego uwagę na symptomy świadczące o refluksie, jak ból brzucha, chrypka czy odbijanie. Nie należy jednak bagatelizować sytuacji. Co prawda refluks nie jest tak niebezpieczny, jak chociażby zawał serca, ale może poważnie zagrozić zdrowiu osoby starszej. Zdarza się bowiem, że cofająca się treść żołądkowa trafia do oskrzeli i wywołuje stan zapalny. W rezultacie rozwijają się choroby układu oddechowego, które są niebezpieczne dla seniorów. Refluks może dawać też o wiele poważniejsze objawy, jak problemy z przełykaniem, krwawienie z przełyku albo szybki i znaczny spadek wagi. W takim przypadku trzeba jak najszybciej pójść z podopiecznym do lekarza.
Jak leczyć refluks?
Najbardziej skuteczną metodą leczenia refluksu żołądkowego jest dieta. Powinna być ona pełnowartościowa i przede wszystkim lekkostrawna. Lekarze zalecają więc gotowane warzywa, ryby i chude mięso (gotowane albo pieczone), niskotłuszczowy nabiał oraz chleb pszenny. Senior powinien unikać wysoko przetworzonych produktów oraz składników, które podrażniają żołądek lub zwiększają wydzielanie kwasu żołądkowego. Są to chociażby ostre przyprawy, owoce cytrusowe, smażone potrawy, czekolada, kawa, a także mocna herbata. Zadbaj o to, aby podopieczny jadł mniejsze porcje, ale za to częściej – w ciągu dnia możesz mu podawać 5 albo 6 posiłków. Kolację powinien zjeść nie później niż 3 godziny przed snem. W pozycji leżącej treść żołądkowa łatwiej cofa się do przełyku, więc objawy mogą się zwiększyć. Posiłki nie powinny być gorące. W razie zaostrzenia objawów zaproponuj seniorowi wypicie szklanki mleka: przyniesie to szybką ulgę.
Po posiłku senior powinien unikać leżenia. Nie zawsze jest to jednak możliwe, zwłaszcza w przypadku osób pozostających na stałe w łóżku. Postaraj się więc nieco podnieść podopiecznego, tak by znalazł się w pozycji półleżącej. Niewskazany jest też ucisk na brzuch – często prowadzi do nasilenia objawów. W takim przypadku dobrze nieco poluzować pasek od spodni. Możesz podać osobie starszej herbatkę ziołową z owocem róży, kwiatem bzu czarnego, nagietka lub ślazu. To pomoże w trawieniu i złagodzeniu symptomów refluksu.
Refluks nie jest chorobą, która bezpośrednio zagrażałaby życiu seniora. Jednak jeśli nie jest leczony, może prowadzić do powikłań, chociażby do tzw. przełyku Barretta. Objawia się on uszkodzeniami w dolnej części przełyku, zwiększającymi ryzyko wystąpienia nowotworu. Jak temu zapobiec? Przede wszystkim być w kontakcie z lekarzem i zachęcać seniora do stosowania się do jego zaleceń. Odpowiednie postępowanie pomoże podopiecznemu zmniejszyć objawy i odzyskać komfort życia.